________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ सू.३ प्रतिपृथिव्याः नरकावाससंख्यानिरूपणम् २१ पञ्चमः ५। ते एते महानरकाः तमस्तमाभिधायामधः सप्तम्यां पृथिव्यां ज्ञातव्याः। तत्र अधः सप्तम्यां पृथिव्यां ये कालादयो महानरकाः सन्ति तेषामप्रतिष्ठान नामक महानरको मध्ये वर्तते तस्य चतुर्दिक्षु अन्ये चत्वारो महानरकाः पूर्वादिदिक् क्रमेण भवन्ति । उक्तञ्च
"पुव्वेण होइ कालो अवरेणं अप्पइट्ठ महाकाले ।
रोरूदाहिण पासे उत्तरपासे महारोरू ॥१॥ छाया--पूर्वेण भवति कालोऽपरेणापतिष्ठस्य महाकालः ।
रौरवो दक्षिणपाचे उत्तरपार्श्वे महारौरवः ॥१॥ इतिच्छाया ॥ अस्या अर्थः-अमतिष्ठाननामकमहानरकस्य तमस्तमा संबन्धिनः पूर्वभागे काल नामको महानरकः, तथा अप्रतिष्ठानस्य पश्चिमभागे महाकालनामको महानरको भवति दक्षिणपार्वे गैरवा, उत्तरपार्वे महारौरवनामको महानरकः । ___ सम्पति-पति पृथिवी घनोदध्यादीमस्तित्व प्रतिपादनार्थमाह-'अस्थि णं भंते' इत्यादि, 'अस्थि णं भंते' अस्ति खलु भदन्त ! 'इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए' में जो काल आदि महानरकावास हैं वे अप्रतिष्ठान नामक महानरक के पूर्व आदि दिशाओं में हैं -तदुक्तम्
'पुग्वेण होइ कालो अवरेणं अप्पइट्ठ महाकालो।
रोरु दाहिणपासे उत्तरपासे महारोरू ॥१॥ अप्रतिष्ठान नाम के महानरक की पूर्व दिशा में काल नाम नरका वास है । पश्चिम दिशा में महाकाल नामका नरकावास है। दक्षिणदिशा में रौरव नामका नरकावास है और उत्तर दिशा में महारौरव नामका नरकावास है ॥१॥ ____ अब सूत्रकार प्रत्येक पृथिवी में घनोदधि आदि के अस्तित्व का प्रतिपादन करते है-इस में गौतम ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है-'अस्थि णं કાળ વિગેરે જે મહાનારકાવાસે છે. તે અપ્રતિષ્ઠાન નામના મહાનરકની પૂર્વ વિગેરે દિશાઓમાં છે તેજ કહ્યું છે
'पुव्वेण होई कालो, अवरेणं अप्पइट्टमहाकालो ।।
रोरू दाहिणपासे, उत्तरपासे महारोह ॥ १ ॥
અપ્રતિષ્ઠાન નામના મહાનરકની પૂર્વ દિશામાં કાળ નામને નરકાવાસ છે. પશ્ચિમદિશામાં મહાકાળ નામને નરકાવાસ છે. દક્ષિણ દિશામાં રૌરવ નામને નરકાવાસ છે. અને ઉત્તર દિશામાં મહારૌરવ નામને નરકાવાસ છે. જેના
હવે સૂત્રકાર દરેક પૃથ્વીમાં ઘને દધિ વિગેરેના અસ્તિત્વનું પ્રતિપાદન २ छ. मामा गौतम स्वामी प्रभुने मे पूछे छे , 'अस्थि गं भंते ! इमीसे
જીવાભિગમસૂત્ર
