________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.२सू.१५ नरकावासाना विशालत्वनिरूपणम् १९९ सर्वक्षुल्लको वृत्तस्तैलापूपसंस्थानसंस्थितो वृतो रथचक्रवालसंस्थानसंस्थितः वृत्तः पुष्करकर्णिका संस्थानसंस्थितो वृत्तः परिपूर्ण चन्द्रसंस्थानसंस्थितः एकं योजनशतसहस्रमायामविष्कम्भेण यावत् किञ्चिद्विशेषाधिकः परिक्षेपेण, देवः खलु महद्धिको यावन्महानुभागो यावत् एतदेव एतदेवेति कृत्वा इमं केवलकल्पं जम्बूद्वीपं द्वीपंत्रिभिरप्सरसोनिपातैः त्रिसप्तकृत्वोऽनुपरिवर्त्य हवमागच्छेत् स खलुदेवः तयोत्कृष्टया त्वरितया चपलया चण्डया शीघ्रया उधूतया जवनया छेकया दिव्यया देवगत्या व्यतिव्रजन व्यतिव्रजन जघन्येन एकाहंवा द्वयहंवा व्यहं वा, उत्कर्षेण षण्मासान् व्यतिव्रजेत् तत्रैककान् व्यतिव्रजेत् तत्रैककान् नो व्यतिव्रजेत्, एतावन्तो महान्तो गौतम ! एतस्यां रत्नप्रभायां पृथिव्यां नरकाः प्रज्ञप्ताः । एवं यावदधः सप्तम्याम् । नवरमधः सप्तम्याम् । अस्त्येककं नरक व्यतिव्रजेत । अस्त्येककान् नरकान् नो व्यतिव्रजेत् ॥१५॥
टीका-'इमीसे गं भंते' एतस्यां खलु भदन्त ! 'रयणप्पभाए पढवीए णरगा' रत्नप्रभायां पृथिव्यां नरकाः 'के महलिया पन्नत्ता' नरका नरकावासाः कियन्महान्तः कियत्ममाणा महान्तः प्रज्ञप्ताः- कथिताः, पूर्व हि , असंख्येययोजन विस्तृता नरका इति कथितम्, तच्चासंख्येयत्वं नावबुद्धयते इति पुनरपि कृतः प्रश्न इति । अत एव अत्रोत्तरं भगवान उपमया कथयति-'गोयमा' इत्यादि,
अब सूत्रकार नरकावासों के महत्त्व का कथन करते हैं
'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए नरका के महालया-' इत्यादि ॥१५॥
टीकार्थ-'इमीसेण भते ! रयणप्पभाए पुढवीए' हे भदन्त ! इस रत्नप्रभा पृथिवी में 'नरगा' जो नरकावास हैं वे 'के महालया पन्नत्ता' कितने बडे हैं ? यद्यपि पहिले असंख्यात योजन के विस्तार वाले नरकावास है ऐसा कह दिया गया है । परन्तु वह असंख्येयता क्या है इस बात को समझाने के लिये ही यह प्रश्न किया गया है। प्रभुश्री उपमा द्वारा
હવે સૂત્રકાર નરકાવાસની મોટાઈનું કથન કરે છે– 'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए नरका के महालया' या
टी - 'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए' ३ सन् ! भारत्नप्रलापृथ्वीमा 'नरगा' २ न२४पास छ, ते मा 'के महालया पन्नत्ता કેટલા વિશાળ છે? જે કે પહેલાં અસંખ્યાત જનના વિસ્તારવાળા નરકાવાસે છે, તેમ કહી દેવામાં આવેલ છે. પરંતુ તે અસંખ્યય પણું શું છે ? એ વાત સમજાવવા માટે જ આ પ્રશ્ન પૂછવામાં આવેલ છે.
જીવાભિગમસૂત્ર
