________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ सू.११ सप्तापि पृथ्वीनां परस्परापेक्षया बाहल्यम् १४९ बालुकामभाया विस्तारापेक्षया नो तुल्या, किन्तु विशेषहीना संख्येयगुणहीना । 'एवं तच्चा चउत्थी पंचमी छट्ठी' एवं तृतीय चतुर्थी पञ्चमी षष्ठी, अयं भावःहे भदन्त ! तृतीया बालुकाप्रमापृथिवी चतुर्थी पङ्कप्रभा माश्रित्य बाहल्येन किं तुल्या विशेषाधिका संख्येयगुणाधिका वा तथा विस्तारेण तुल्या विशेषगुणहीना संख्येयगुणहीनावे ति प्रश्नः, भगवानाह-'हे गौतम ! इयं तृतीया बालुकाप्रभा पृथिवी चतुर्थी पङ्कप्रभामाश्रित्य बाहल्येन न तुल्या किन्तु विशेषाधिका नतु संख्येयगुणाधिका बालुकाममा तृतीया पृथिवी बाहल्येनाष्टाविंशति सहस्रोत्तरलक्षयोजनप्रमाणा भवति, पङ्कप्रभा चतुर्थी पृथिवी तु विंशति सहस्रोत्तरलक्षयोजनप्रमाणा भवति अतो न तुल्या किन्तु विशेषाधिका, न संख्ये यगुणाधिकेति । हे भदन्त ! चतुर्थी पङ्कप्रभापृथिवी पञ्चमी धूमममा पृथिवीमाश्रित्य बाहल्येन किं तुल्या विशेषाधिका संख्येयगुणाधिका वा तथा विस्तारेण तुल्या विशेषगुणहीना वा ? हे गौतम ! इयं चतुर्थी पङ्कप्रभा पश्चमी धूमप्रभा माश्रित्य बाहल्येन न तुल्या किन्तु विशेषाधिका न संख्येयगुणाधिका। चतुर्थपृथिव्याः विंशतिसहस्रोत्तरलक्षयोजनमानत्वात् पञ्चम्यास्तु अष्टादशसहस्रोत्तरलक्षयोजनमानत्वात् तथा विस्तारेण पञ्चमीपृथिव्यपेक्षयाऽपि चतुर्थी पङ्कप्रभा न तुल्या किन्तु विशेषहीना की मोटाई एक लाख अठाईस हजार योजन की है इसलिये मोटाई की अपेक्षा शर्करा प्रभा में बालुका प्रभा की अपेक्षा विशेषाधिकता ही आती है संख्यात गुणाधिकता या तुल्यता नहीं आती है । तथा-विस्तार की अपेक्षा भी शर्करा प्रभा बालुका प्रभा की अपेक्षा तुल्य या संख्यात गुण अधिक नहीं है किन्तु विशेष गुणाधिक ही है। 'एवं तच्चा चउत्थी, पंचमी छठ्ठी' इसी तरह चतुर्थी की अपेक्षा तृतीय पंचमी की अपेक्षा चतुर्थी छठ्ठी की अपेक्षा पंचमी, और सातवीं की अपेक्षा छठी पृथिवी विशेषा धिक हैं । तुल्य या संख्यात गुणाधिक नहीं हैं। इन पृथिवियों की मोटाई इस प्रकार से हैंપ્રભા પૃથ્વી કરતાં વિશેષાધિક પણું જ આવે છે. સંખ્યાત ગુણ અધિક પણું અથવા તુલ્યપણું, આવતું નથી. તથા વિસ્તારની અપેક્ષાથી પણ શર્કરા પ્રભા પૃથ્વી વાલુકાપ્રભા પૃથ્વી કરતાં તુલ્ય અથવા સંખ્યાતગુણ અધિક નથી. પરંતુ विशेष गुणधि: r छे. 'एव' तच्चा, चउत्थी पंचमी छट्ठी' 20 प्रमाणे ચેથી પૃથ્વી કરતાં ત્રીજી, પાંચમી પૃથ્વી કરતા ચેથી છઠી પૃથ્વી કરતાં પાંચમી અને સાતમી પૃથ્વી કરતાં છઠી પૃથ્વી વિશેષાધિક જ છે તુલ્ય અથવા સંખ્યાત ગુણ ધિક નથી. આ પૃથ્વીની પહોળાઈ આ પ્રમાણે છે.
જીવાભિગમસૂત્ર