________________
१४
राजप्रनीयसूत्रे
रज्जं च रटु च बलं च वाहणं च कोसं च कोट्टागारं च पुरं च अंते उरं च सयमेव पच्चुवेक्खमाणे पचुवेक्खमाणे विहरइ ॥ सू० १०१ ॥
छाया - तस्थ खलु प्रदेशिनो राज्ञो ज्येष्ठः पुत्रः सूर्यकान्ताया देव्याः आत्मजः सूर्यकान्तो नाम कुमार आसीत्, सुकुमालपाणिपादो यावत् प्रतिरूपः । स खलु सूर्याकान्तः कुमारो युवराजोऽप्यासीत्, प्रदेशिनो राज्ञो राज्यं च राष्ट्र च वाहन च बल च कोशच कोष्ठागारं च पुरं च अन्तःपुरं च स्वयमेव प्रत्युत्प्रेक्षमाणः प्रत्युत्प्रेक्षमाणो विहरति ॥ १०१ ॥
'तरण' पएसिस्स रण्णो' इत्यादि ।
सूत्रार्थ - - (तपण पुएसिस्स रण्णो जेट्ठे पुत्रों सूरियकताए देवीए अत्तए सूरियक ते नाम कुमारे होत्था) उस प्रदेशी राजा के पुत्र था, जिसका नाम सूर्यकान्त था यह सूर्यकान्तादेवी से उत्पन्न हुआ था (सुकुमालपाणिपाए जाव पडिरूबे ) इस के हाथ -पग बडेही सुकुमार थे. यावत् यह प्रतिरूप - सर्वोत्तम था. यहां यावत् शब्द यह प्रकट करने के लिये प्रयुक्त हुआ है कि औपपातिक सूत्रोक्त धारिणी के वर्णन में आगत पदसमूह में पुल्लिङ्ग की विभक्तियां लगाकर सूर्यकान्त का वर्णन करना चाहिये. ( से णं सूरियकते कुमारे बिहोस्था) यह सूर्यकान्त कुमार युवराज भी था. अतः वह पएसिस्स रन्नो रज्जच र च बलं च वाहणं च कोडागारं च पुर ं च अंतेउर च सयमेव पच्चdraमाणे विहर) प्रदेशी राजा के राष्ट्रादिसमुदायरूप राज्यका, जनपदरूप (देश राष्ट्रका, सैन्यरूप बल का, हस्त्यादि एवं शिविकादिरूप वाहन
'त एवं पएसिस्स रण्णो' इत्यादि ।
पुत्र हुतो. सूर्य अंत
(सुकुमालपाणिपाए ते अतिशय सर्वोत्तम
सूत्रार्थ - (त एण पएसिस्स रण्णो जेड पुते सरियकताए देवीए अत्तर सूरियकते नाम कुमारे होत्था) (ते प्रदेशी रान्नने नाभ हुतु. ते सूर्यअंता हेवीना गर्भथी उत्पन्न थयेो हते. जाव पडिरूवे ) तेनां हाथ पर महुन सुभेभण तां. यांत्र હતા. અહીં યાવત્ શબ્દના પ્રયાગ એટલા માટે કરવામાં આવ્યા છે કે ઔપપાતિક સૂત્રના ધારિણીના વર્ણનમાં જે પદો આવ્યાં છે તેમાં પુલ્લિ ગની વિભક્તિએ લગાડીને सूर्य अंतनुं वर्णन समन्वु लेये. ( से ण' सूरियक ते कुमारे जुवराया वि होत्था) न्मे सूर्यअंत कुमार युवरान पडतो मेथी (पएसिस्स रन्नो रज्जं च रट्ठ च बलं च वाहण ं च कोसं च कोट्टागार' च पुर ं च अंतेउर च सयमेव पच्चु draमाणे २ विहर) अहेशी राजना राष्ट्राहि समुहायश्य राज्यनु, नयदृ३५ રાષ્ટ્રનું, સૌન્યરૂપ ખળનું, હસ્તિ વગેરે અને શિખિકા વગેરે વાહનનું, ભાંડાગારરૂપ
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્ર : ૦૨