________________
सुबोधिनी टीका. सूत्र १०१ सुर्याभदेवस्य पूर्व भवजीवप्रदेशिराजवर्णनम् १५
टीका-'तस्स णं इत्यादि
तस्य खलु पूक्तिस्य प्रदेशिनो राज्ञो ज्येष्ठः पुत्रः सूर्यकान्तायाः देव्या आत्मजः=अङ्गजातः सूर्यकान्तो नामकुमार आसीत्, स कुमारः सुकुमालपाणिपादो यावत्पतिरूपश्च आसीत् । यावत्पदेन औपपातिकसूत्रोक्तधारिणीवर्णकग्रन्थः पुंल्लिङ्गत्वेन विपरिणमय्यात्र ग्राह्य इति । स खलु सूर्यकान्तकुमारो युवराजोऽपि आसीत् । स सूर्यकान्तो युवराजः प्रदेशिनो राज्ञो राज्य राष्ट्रादिसमुदायात्मक च, राष्ट्र जनपद, वल सैन्य, वाहन = हस्त्यादिक शिक्षिकादिक च, कोशमाष्डागार कोष्ठागार-धान्यगृहपुर- नगर', अन्तःपुर च स्वयमेव प्रत्युत्प्रेक्षमाणः प्रत्युत्प्रेक्षमाणः निरीक्षमाणो बिहरति-राज्यराष्ट्रादि सर्वव्यवस्थां पश्यतीत्यर्थः ॥मू० १०१॥
मूलम्-तस्स णं पएसिस्स रन्नो जेट भाउयवयंसए चित्ते णामं सारही होत्था अड्ढे जाव बहुजणस्स अपरिभूए साम-दंड भेय उव प्पयाणअत्थसत्थ ईहामइविसारए उप्पत्तियाए वेणइयाए कम्मयाए पारिणामियाए चउठिवहाए बुद्धीए उववेए, पएसिस्स रण्णो बहुसुकज्जेसु य कारणेसु य कुटुंबेसु य मंतेसु य गुज्झेसु य रहस्सेसु य निच्छएसु य ववहारेसु य आपुच्छणिज्जे पडिपुच्छणिज्जे मेढीपमाणं आहारे आलबणभूए चक्खुभूए सव्वाण सव्वभूमियासु लद्धयच्चए विइण्णबियारे रज्जधुराचितए यावि होत्था ॥ सू० १०२ ॥
छाया-तस्य खलु प्रदेशिनो राज्ञो ज्येष्ठ भ्रातृ वयस्यकश्चित्रो नाम सारथि रासीत् । आढयो यावद् बहुजनस्य अपरिभूतः साम-दण्डभेदोपपदानार्थ का, भाण्डागाररूप कोश का, धान्यगृहरूप कोष्ठागार का, एवं अन्तःपुर का अपने आप ही समय२ पर निरीक्षण अवलोकन करता था.
टीकार्थ स्पष्ट है ॥ सू १०१॥ 'तस्स णं पएसिस्स रन्नो जेट भाउयवयसए' इत्यादि।
सूत्रार्थ--(तस्स ण पएसिस्स रन्नो जेट भाउयवयसए) इस प्रदेशी કેશનું, ધાન્યગ્રહરૂપ કોઠાગારનું, નગરનું અને અંતઃપુરનું પોતાની મેળે જ યથા સમય નિરીક્ષણ કરતા હતા. એટલે કે તે રાજય રાષ્ટ્ર વગેરેની સર્વ વ્યવસ્થાનું અવકન કરતા હતા. ટીકાર્થ સ્પષ્ટ છે. ૧૦૧
'तस्स ण' पएसिस्स रन्नो जेट्ठ भाउयवयं सए' त्याह. सूत्राथ-(तस्स णं पएसिस्स रन्नो जेट्ट भा उय वयं सए) ते प्रदेशी रानने
શ્રી રાજપ્રશ્રીય સૂત્રઃ ૦૨