________________
३१८
राजनीयसूत्रे
हस्तिनः कुन्थोश्च जीवः सम एव । प्रदेशी कथयति - हे भदन्त ! तत्र - हस्तिकुन्थ्वोर्मध्ये हस्तितः- हस्तिनमपेक्ष्य, अत्र स्यलोपे कर्मणि पञ्चमी कुन्थुः नून - निश्चयेनाल्पकर्मतर:- अत्यल्पाऽऽयुरादिरूपकर्मवान् एव अल्पक्रियतरःअत्यल्पकायिकादिक्रियावान एव, अल्पास्रवतरः- अत्यल्पप्राणातिपातादिरूपा स्रववान् एव एवम् अनेन प्रकारेण अल्पाऽऽहारनीहारोच्या सनिःश्वासऋद्धि कतरः अल्पद्युतिकतरः अल्पशब्दस्य सर्वत्र सम्बन्धात् अल्पोहारतर एव अल्पंनीहारतर एव अल्पोच्छ्वासतर एव अल्पऋद्धिकतर एव अत्र ऋद्धिः परिवारादिरूपा ग्राह्या अल्पद्युतिकतर एवेत्यर्थः, घुतिश्च शरीरकान्तिरूपा । एवं - यथा - हस्तिनमपेक्ष्य कुन्थुग्ल्पतरकर्मत्वादिविशिष्ट उक्तस्तथा, कुन्थुत:कुन्थुमपेक्ष्य हस्ती - महाकर्म तर :- अधिकायुरादिकरूपकर्मवान्, एव, महाक्रितर याव यावत् - यावत्पदेन - महास्रवतर एव महानीहारतर एव महोच्छ्वा सतर एव महर्द्धिकतर एवं महाद्युतिकतर एव' इत्येषों सङ्ग्रहो बोध्यः । इति प्रश्ने केशी प्राह-हन्त ! प्रदेशिन् ! हस्तितः कुन्थुरल्पकर्मतर एव कुन्थुतो वा हस्ती महाकर्मतर एव तदेव पूर्वोक्तमेव कुन्थुपक्षे अल्पक्रियतर एव अल्पास्रवतर: हस्तिपक्षे - महाक्रियतर एव महास्रवतर एवेत्यादि बोध्यम् । इति हस्ति - कुन्थ्वोः परस्परं कर्मादिभेदं श्रुत्वा प्रदेशी तयोर्जीवसाम्ये कारणं पृच्छति - 'कस्मात् खलु भदन्त ! इत्यादि - हे भदन्त ! कस्मात् कारणात् खलु हस्तिनः कुन्थोश्च जीवः सम एव ?, केशी माह- हे प्रदेशिन् ! तद् यथानामक - यथादृष्टान्तम् कूटाऽऽकारशाला - पर्वतशिखराकारा स्यात् यावत्-याव त्पदेन द्विधातो लिप्ता गुप्ता गुप्तद्वारेति पदानां सङ्ग्रहो बोध्यः, निर्वात
-
कुन्धु का हो चाहे हाथी का हो सब में समानता है एक जीव में असख्यात प्रदेश होते हैं. इन प्रदेशों की अपेक्षा सब समान है. कोई भी जीव ऐसा नहीं है कि जिसमें इन प्रदेशों की समानता न हो. पूर्वोपार्जित शरीर नाम कर्म आदि के द्वारा जिस जीव को जैसा शरीर प्राप्त होता है वह जीव उसमें अपने प्रदेशों को संकोच विस्तारवाला बना लेता है
જીવમાં-પછી ભલે તે કુન્થુ ના હાય કે હાર્થીના સમાનતા છે. એક જીવમાં અસ ખ્યાત પ્રદેશા હાય છે. આ પ્રદેશાની અપેક્ષાએ આપણે વિચાર કરીએ તે બધા જીવા સમાન જ છે. કોઈ પણ આવા નથી કે જેમાં આ પ્રદેશેાની સમાનતા હાય નહિ પૂર્વપાર્જિત શરીર નામકર્મ વગેરે વડે જે જીવને જેવુ શરીર પ્રાપ્ત થાય છે તે જીવ તેમાં પેાતાના પ્રદેશેાને સાચ વિસ્તારયુકત ખતાવી લે છે, દાખલા તરીકે
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્ર : ૦૨
