________________
सुबोधिनी टीका सू. १५१ सूर्याभदेवस्य पूर्वभवजीवप्रदेशोराजवर्णनम् ३१७
टीका-'तए णं से पएसी राया' इत्यादि-ततः खलु स प्रदेशी राजा केशिनं कुमारश्रमणम एवमवादीत-हे भदन्त ! स शरीराद्भिन्नः जीवः नूननिश्चयेन हस्तिनः कुन्थोः-त्रीन्द्रियक्षुद्रप्राणिविशेषस्य च समः-तुल्यपरिमाण एव न न्यूनाधिकपरिमाणः इति प्रश्नः । केशी पाह-हन्त ! हे प्रदेशिन ! इसी तरह से हे प्रदेशिन् ! जीव भी पूर्व भवोपार्जित कर्मद्वारा निबद्ध जैसे शरीर को उत्पन्न-प्राप्त करता है (तअसंखेज्जेहि जीवपएसेहि सचित्तं करेइ खुड्डियं वा महालियौं वा) चाहे वह छोटा हो या बडा उसे अपने असंख्यात प्रदेशों से सचित्त-जीव युक्त कर लिया करता है. (तं सदहाहिण तुम पएसी ! जहा अण्णो जीवो त चेव ग१०) इसलिये हे प्रदेशिन्! तुम इस बात पर विश्वास करो कि जीव अन्य है और शरीर अन्य हैं इत्यादि।
टीकार्थ-इस मूलार्थ के ही अनुरूप है-परन्तु जो विशेषता है-वह इस प्रकार से है-कुन्थु वह तीन इन्द्रियों वाला-ते इन्द्रिय जीव है. और हाथी पांच इन्द्रियों वाला-पंचेन्द्रिय जीव है. जबकेशीकुमार श्रमणने १५१वे' सूत्र में प्रदेशी से ऐसा कहा कि वायुकायिक जीव में और तुम्हारे जीव में समानता है-तो प्रदेशी के चित्त में ऐसी आशंका का उठना स्वभाविक ही हैं कि कुन्थु के जीव में और हाथी के जीव में समानता है या असमानता है ? इसीलिये उसने ऐसा प्रश्न पूछा है. इसके समा. धान में केशीने उससे ऐसा कहा कि हे प्रदेशिन् ! जीव में-चाहे वह सापान मा निम शश२२ SH-H-आते ४२ छ. (तं असंखेज्जेहिं जीवपएसेहिं सचित्त करेइ खुड्डिय वा महालियौं वा) पछी लसे पछी નાનું હોય કે મેટું-લઘુ હોય કે મહાન તેને પિતાના અસંખ્યાત પ્રદેશથી સચિત્ત
युत ४री से छे. (तं सहाहि णं तुम पएसी ! जहा अण्णोजीबी त चेव णं १०) मेटा माटे है प्रहशिन् ! तमे भारी मा पात ५२ विश्वास रे। જીવ અન્ય છે અને શરીર અન્ય છે. વગેરે!
ટીકાઈ—આ સૂત્રને ટીકાર્થ મૂલાર્થ પ્રમાણે જ છે. પણ સવિશેષ સ્પષ્ટતા આ પ્રમાણે છે-કુંથુ–એ ત્રણ ઇન્દ્રિય યુકત-તે ઈન્દ્રિય જીવ છે. અને હાથી પાંચ ઇનિદ્ર યુકત પંચેન્દ્રિય જીવ છે. જ્યારે કેશી કુમાર શ્રમણે ૧૫૧ મા સૂત્રમાં પ્રદ. શીને આ પ્રમાણે કહ્યું કે વાયુકાયિક જીવમાં અને તમારા જીવમાં સમાનતા છે તે પ્રદેશને ચિત્તમાં એવી આશંકા ઉદ્દભવે કે કુંથુના જીવમાં અને હાથીના જીવમાં સમાનતા છે કે અસમાનતા? એ વાત સ્વાભાવિક છે. એટલા માટે જ તેણે આ જાતને પ્રશ્ન કર્યો છે, એના સમાધાનમાં કેશીએ તેને આ પ્રમાણે કહ્યું કે હે પ્રદેશિન!
શ્રી રાજપ્રશ્રીય સૂત્રઃ ૦૨
