________________
सुबोधिनी टीका, म. ९३ सूर्याभदेवस्य प्रतिमापूजाचर्चा ६६९ भवति, स्तनस्य वर्णनं नास्ति, किन्तु अत्र जिन-प्रतिमाया वर्णने तु स्तनस्यापि वर्णनं वर्तते, अपरश्च तत्वम्-प्रभोः वर्णनप्रसङ्गे अष्टोत्तरसहस्रपुरुषलक्षणानां वर्णनं विद्यते किन्तु प्रतिमावर्णने तथा नास्ति अत्रेयं विचारणा यत्-सर्वत्रैव जिनशासने यत्र कुत्रापि प्रतिमा तत्पूजा चोपलभ्यते तत्र सा प्रतिमा तत्पूजा च कामदेवादिदेवानामेव भवितुमर्हति नतु भगवतोऽर्हत इत्यनुमीयते । यतो हि समस्तमेव आहत शास्त्र मर्थतो भगवताऽर्हतेवोपदिष्ठम् ग्रथितं च तदनुसारेण सूत्रादिरूपेण गणधरैः “अत्थंभासइ अरिहा सुत्तं गथंति गणहरा निउणा" इति शास्त्रप्रामाण्यात् । तत्र यथावस्थितं यादृशमर्थ बात यह भी जाननी चाहिये कि भगवान के शरीर के वर्णन प्रसङ्ग में वक्षःस्थल का वर्णन होता है, स्तन का वर्णन नहीं है किन्तु जिनप्रतिमा के वर्णन में तो स्तन का भी वर्णन किया है, तथा एक बात यह भी है कि-प्रभु के वर्णनप्रसङ्ग में १००८ लक्षणों का वर्णन है, किन्तु प्रतिमा के वर्णन में ऐसा नहीं है।
यहां पर यह विचारणीय है कि-जिनशासन में सर्वत्र जहां कहीं पर भी प्रतिमा एवं उनकी पूजा की उपलब्धि होती है वहां प्रतिमा और उनकी पूजा विधि कामदेवादि देवताओं की ही हो सकती है, अर्हन्त भगवान् की नहीं, ऐसा अनुमान होता है। कारण कि समस्त जैनशास्त्र अर्थतः अर्हन्त भगवान् द्वारा ही उपदिष्ट और उसके अनुसार सूत्रादिरूप से गणधरोंने ग्रथित किया है। कहा भी है-'अत्थं भासइ अरिहा सुत्तं गंथति गणहरा निउणा' अर्हन्त भगवान् अर्थ कहते हैं और उसे गणधर सूत्रमें ग्रथित करते हैं વળી ભગવાનના શરીર વર્ણન પ્રસંગમાં વક્ષ:સ્થળનું વર્ણન હોય છે, સ્તનનું વર્ણન નહિ. પણ જિન પ્રતિમાના વર્ણનમાં તો સ્તનનું પણ વર્ણન છે. વળી, પ્રભુના વર્ણનમાં ૧૦૦૮ લક્ષણોનું વર્ણન કરવામાં આવે છે, પણ પ્રતિમાના વર્ણનમાં આ પ્રમાણે થયું નથી.
અહીં વિચારવા જેવું એ છે કે-જૈનશાસનમાં બધે ઠેકાણે જ્યાં જ્યાં પ્રતિમા (મૂર્તિ) કે તેની પૂજાવિધી મળે છે ત્યાં ત્યાં પ્રતિમા કે તેની પૂજાવિધી કામદેવાદિ દેવતાઓની જ હોઈ શકે છે. અહંત ભગવાનની તો નહીં જ એવું અનુમાન કરી શકાય છે. કારણકે સઘળું જેનશાસ્ત્ર અર્થતઃ અહંત ભગવાને જ ઉપદેશેલું છે. भने ते प्रमाणे आ ये सूत्र६३५थी थे छे. ४यु ५९ छ 3-अत्थं भासइ अहिहा सुत्तं गंथंति गणहरा-निउणा" अर्थात् अत मगवान अर्थ३५थी ४ छ અને તેને ગણધર સૂત્રમાં ગૂથે છે. એવું શાસ્ત્રવચન છે. યથાવસ્થિત જે રીતને
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્રઃ ૦૧
