________________
६५६
राजप्रश्नीयसूत्रे अपि च ' स्थानाङ्गसूत्रस्य तृतीये स्थाने त्रिविधा एव जिनाः प्रतिपादिताः अवधिजिनाः १, मनापर्यवजिनाः २, केवलजिनाश्च ३, एतत्रिषु कश्चिदपि जिनः नामप्रतीयते तस्मादनेनापि ज्ञायते यदियं कामदेवस्यैव प्रतिमा चकास्ति नत्वहताम् , ' कन्दोऽपि जिनश्चैव' इति हैमनाममालाकोषप्रामाण्येन कामदेवस्यापि जिनशब्देन प्रतिपादितत्वात् (४)
किश्च भवनपतिमारभ्य नवग्रैवेयकविमानपर्यन्तम् अभविमिथ्यात्विना गच्छन्ति, केवलसम्यक्त्विनस्तु पञ्चानुत्तरविमानेषु गच्छन्तीतिकथितम् , किन्तु उभयत्रापि प्रतिमापूजाफलत्वेन किमपि वर्णनादिकं नोपलभ्यते तावता निश्चेतुं शक्यते यत् सम्यक्त्विनां कृते नास्ति प्रतिमापूजनमावश्यकम् (५) अपिच-स्थानाङ्गसूत्र के तृतीयस्थान में जिनप्रतिमाएं तीन प्रकार की कही गई है-१ अवधिजिनों की २, मनःपर्यवजिनों की और तीसरी केवलिजिनों की, इन तीनों में यहां कोई जिनप्रतीत नहीं होता है । अतः इससे भी यही प्रतीत होता है कि यह प्रतिमा कामदेव की है, अरहन्तों की नहीं है । हैमनाममाला कोष में कन्दर्पोऽपि जिनश्चैव, ऐसा कहा गया है, अत: जिनशब्द का प्रयोग कन्दर्प-कामदेव में भी होता है सो इस कथन की प्रमाणता से वह प्रतिमा कामदेव की ही है. ।
किंच-भवनपति से लेकर नवग्रैवेयक विमानतक अभवी मिथ्यादृष्टिजीव जाते हैं केवलसम्यक्त्ववाले तो पांच अनुत्तरविमानों में जाते हैं-परन्तु फिर भी इन दोनों स्थानों में मूर्ति आदि का कुछ भी वर्णन आदि नहीं मिलता है । इससे यह निश्चय किया जा सकता है कि सम्यक्त्वी जीवों के लिये मूर्तिपूजा आवश्यक नहीं है।
વળી, સ્થાનાંગસૂત્રના તૃતીયસ્થાનમાં જિનપ્રતિમાઓ ત્રણ પ્રકારની કહેવામાં આવી છે. ૧ અવધિજનોની, ૨ મનઃપર્વવજિનેની, અને ૩ કેવલિજિનની. આ ત્રણેમાંથી અહીં એક પણ જિનની પ્રતીતિ થતી નથી. એથી એ વાત સ્પષ્ટ થાય छ , मा प्रतिमा समवनी छ, म तानी नथी है मनाममाला" अषमा "कन्दोऽपि जिनश्चैव" मा वामां मायुं छ. मेथी लिनन प्रयोग કન્દર્પ–કામદેવ–માટે થાય છે. આ કથનને પ્રમાણરૂપ માનીને આપણે કહી શકીએ છીએ કે આ પ્રતિમા કામદેવની જ છે.
વળી, ભવનપતિથી માંડીને નવરૈવેયક વિમાન વિધી અભવિમિથ્યાદષ્ટિ જીવે જાય છે સમ્યકત્વવાળા તે ફક્ત પાંચ અનુત્તર વિમાનોમ જાય છે. છતાં એ આ બને સ્થાનમાં મૂર્તિ વગેરેનું ડું પણ વર્ણન કરવામાં આવ્યું નથી. એથી એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે સમ્યકવી જીવો માટે મૂર્તિપૂજા આવશ્યક નથી.
શ્રી રાજપ્રક્ષીય સૂત્રઃ ૦૧
