________________
ર૭૪
राजप्रश्नीयसूत्रे 'किं ते ! उरेण मदं' इत्यादि
टीका-कि-कथं केन प्रकारेण ते-पूर्वोक्ताः देवकुमारा देवकुमार्यश्चैवं गेयं प्रगीतवन्तं इति पूर्वेण सम्बन्धः। उत्तरयति-उरसि-हृदये मन्दम् प्रगीताः, ऐवं शिरसि तारम्-अत्युच्चैः, कण्ठे वितारम्-अत्युच्चस्तराम् एतेन यथार्थलक्षणोपेतं प्रगीतवन्त इति सूचितम् , गाने हि-प्रथमतो गीतमुत्क्षिप्यते उत्क्षेपकाले च गीतं मन्दं भवति 'आदिमिउ आरभंता' ( आदिमृदुमारभमाणाः) इति वचनातू, एवमकृते गानगुणक्षतिसम्भवात् , अतएव-'उरसि मन्दम्' इत्युतमिति, ततो गायतां जनानां मूर्धानमभिनन् स्वरोऽत्युच्चै भवति स च स्वरो
टीकार्थ-किस प्रकार से देवकुमारों ने एवं देवकुमारिकाओं ने गाना गाया-इसी बात को सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा प्रकट किया है, कहते हैं कि उन देवोंने जो गाना गाया वह गाना पहिले तो उन्होंने हृदय में मन्दरूप से गाया, बादमें उसे कण्ठ में पहिले की अपेक्षा कुछ उँचे स्वर से गाया. और फिर बाद में ध्वनि को कण्ठ में लाकर उसे और ऊँचे स्वर से गाया. इस तरह गाने के जो लक्षण होते हैं उन लक्षणों से उपेत करके उन्होंने गाना गाया, यह इस तरह कथन से सूचित किया गया है. गाने में पहिले गीत को उठाया जाता हैं अतः जब गीत को उठाया जाता है तब वह गीत (मिउ ) मृदु-मन्द होता है, क्यों कि 'आदिमिडं आरभंता' ऐसा नियम है. यदि ऐसा नहीं किया जाता है तो गानगुण में क्षति आ सकती है, इसी कारण 'उरसि मन्दं' ऐसा कहा गया है । इसके बाद गानेवालों के मस्तक का
ટીકાથુ–દેવકુમારો, અને દેવકુમારિકાઓ એ ગીત કેવી રીતે ગાયું. તે જ વાત સૂત્રકાર આ સૂત્ર વડે સ્પષ્ટ કરવા માંગે છે. આ સૂત્રમાં તેઓ કહે છે કે તે દેવોએ જે ગીત ગાયું તેને પહેલાં તેમણે હૃદયમાં મંદ રૂપમાં ગાયું ત્યાર પછી તેને કંઠ પ્રદેશમાં પહેલાં કરતાં કઈક ઊંચા સ્વરે ગાયું અને ત્યાર પછી ધ્વનીને કંઠ પ્રદેશમાં લાવીને તેને પહેલાં કરતાં પણ મોટા સ્વરે ગાયું આ રીતે ગાવાના જે લક્ષણે હોય છે તે સર્વ લક્ષણેથી યુક્ત ગીત તેમણે ગાયું આ વાત આ કથન વડે સૂચિત થાય છે જે ગાવામાં સૌ પહેલાં ગીતને ઉપાડવામાં भाव छ. मेथी न्यारे पापामां आवे छे त्यारे ते (मिउ) भृदु-म डेय छ. भ. 'आदिमिउआरभंता' त नियम छ भाबु ४२वामा माय नडतो भीतनी शुश्वत्तामा क्षति य श म छे थी 'उरसीमन्दं' કહેવામાં આવ્યું છે. ત્યાર પછી ગાવાવાળાના મસ્તકને અભિઘાત કરતે સ્વર
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્ર: ૦૧
