________________
सुबोधिनी टीका. सू. १७ भगवद्वन्दनार्थ सूर्याभस्य गमनव्यवस्था
१५७
,
,
"
प्रसिद्धौ कुन्द:- कुन्दपुष्पम् दन्तः - प्रसिद्धः तथा कुमुदो-दको दकरजोदधिधन- गोक्षीर पूरेति वा एतानि कुमुदादीशब्दा 'इतिवा' इति प्रत्येकं संयोज्य पठितव्यानि तत्र कुमुदं कैरवम् उदकं - जलम् उदकरजः - जलकणः, दधिधनः- दधिपिच्छं गाढं दधि, गोक्षीरपूर : - गोदुग्धसमूहः हंसावली हंसपङ्किः, क्रौञ्चावकी - क्रौञ्चाः पक्षिविशेषाः तेषामावलिः पङ्किः, हारावली-हाग:कण्ठाभरणविशेषाः तेषामावली पङ्किः, तथा चन्द्रावली - चन्द्रपङ्किः, शारदिकबलाहकः - शारदिकः - शरदृतुभवो बलाहको - मेघः, ध्यातधौतरूप्यपट्टः - पूर्वध्मातः - अग्निना संयोजितः, अत एव - पश्चाद् धौतः - संशोधितो रूप्यपट्ट:रजतपत्रं, यद्वा - ध्मातेन - ध्मानेन धौतो रूप्यपट्टः, शालिपिष्टराशि:- शालीनांधान्यविशेषाणां यानि पिष्टानि चूर्णानि तेषां राशि:- पुअ:, कुन्दपुष्पराशि:कुन्दाख्यपुष्पपुञ्जः, कुमुदराशि:- कैरवपुत्रः, शुष्कच्छिवाडीति देशीशब्दो ऽयम्, शुष्का - छिवाडी - शिम्बा 'फली' इति भाषाप्रसिद्धा, पेहुणमिञ्जिका - पेहुणंमयूरपिच्छं तस्य मिश्रिका - मध्यवर्त्यवयवः, बिसं कमलिनीनाल, मृणालिकाकमलनालतन्तुः, गजदन्तः - लवङ्गदलकम् - लवङ्गलतापत्रम्, पुण्डरीकदलकम् - श्वेतकमलपत्रम् - श्वेताशोकः, श्वेतवर्णोऽशोकवृक्षः, श्वेतकरवीर, श्वेतवर्णः कर्णिकारः, वेबन्धुजीवः, श्वेतवर्णी वनस्पतिविशेषः, तद्वश्वेतवर्णः भवेदेतद्रूपः स्यात् ? इत्याद्यारभ्य ' वर्णेन प्रज्ञप्ताः' इत्यन्तपदानां विवरणं प्राग्वद् बोध्यम् ॥ सू. १७ ॥ तदेवं मणीनां पञ्चविधवर्णस्वरूपमुक्तं साम्प्रतं तेषां गन्धस्वरूपमाहमूलम् — तेसि णं मणीणं इमे एयारूवे गंधे पण्णत्ते, से जहा नामए को पुडाण वा तगरपुडाण वा एलापुडाण वा चोयपुडाण वा चंपापुडाण वा दमणगपुडाण वा कुंकुमपुडाण हैं - उन श्वेतवर्ण के मणियों का यह इस प्रकार का वर्णावास कहा गया है - जैसा - अंक - रत्नविशेष होता है, शंख होता हैं चन्द्रमा होता है कुन्दपुष्प, दंत, कुमुद - कैख, उदक- जल, उदकरज - जलकण, दधिधन - गाढादही, गोदुग्धराशी, हंसपंक्ति, क्रौंचपक्षियों की पंक्ति तथा कण्ठाभरणविशेष, इत्यादि ये सब होते हैं सो वह कथन मूलार्थ के जैसा ही है ॥ सू० १७ ॥
"
•
BOM
-
અંક રત્ન વિશેષ હાય છે, શ'ખ હોય છે, ચન્દ્રમા હોય છે, કુદ પુષ્પ, દત गैरव, ७४४–पाए, ७४४ २०४ - ०४४७, धिधन - लड्डु हड्डी, गोदुग्धराशि, दुसપ`ક્તિ–કી'ચ પક્ષીની પક્તિ તેમજ કઠાભરણ વિશેષ–વગેરે બધા હેાય છે— આ બધું વન અહીં મૂલા પ્રમાણે જ સમજવુ' જોઈ એ. !! સૂ. ૧૭ |
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્ર : ૦૧
