________________
पोयूषवर्षिणी-टीका स. १५ सांख्यादय. परिव्राजकभेदाः
___ मूलम्-से जे इमे जाव सन्निवेसेसु परिव्वायगा भवंति, तं जहा-संखा जोगी काविला भिउव्वा हंसा परमहंसा
टीका-' से जे इमे' इत्यादि । ' से जे इमे' अथ य इमे ईदृशाः 'जाव सन्निवेसेसु यावत् सन्निवेशेषु, 'परिवायगा भवंति' परिव्राजकाः संन्यासिनो भवन्ति, 'तं जहा' तद्यथा-'संखा जोगी काविला भिउव्वा हंसा परमहंसा बहुउदगा कुडिव्वया कण्हपरिवायगा' सांख्याः योगिनः कापिलाः भार्गवाः हंसाः परमहंसा बहूदकाः कुटीव्रताः कृष्णपरिव्राजकाः, तत्र सांख्याः सांख्यमतानुयायिनः, योगिनः-योगश्चित्तवृत्तिनिरोधः सोऽस्त्येषां ते योगिनः, 'कापिलं शास्त्रं सांख्यं द्विविधम्-सेश्वरं निरीश्वरं च। तत्र सेश्वरं सांख्यं भगवदवतारः कपिलः प्रणीतवान् , निरीश्वरं सांख्यं तु अग्न्यवतारः कपिल इति सांख्यशास्त्रानुयायिनः' इति वाचस्पत्याभिधानकोशः। निरीश्वरसांख्यमतानुयायिन इति भावः। 'भिउन्चा'
से जे इमे जाव' इत्यादि ।
(से जे इमे) जो ये (जाव सनिवेसेसु) ग्राम आकर आदिसे लेकर सन्निवेश तक के स्थानों में (परिव्वायगा) 'परिव्राजक रहते हैं; जैसे (संखा जोगी काविला भिउव्वा हंसा परमहंसा) सांख्य-सांख्यमतानुयायी साधु, योगी-चित्तवृत्तिनिरोधरूप योग को पालन करने वाले साधु, कापिल-निरीश्वर सांख्यमतानुयायी साधु,
(१) सांख्य दो प्रकार के हैं-१ सेश्वरसांख्य, २ निरीश्वरसांख्य। सेश्वरसांख्यईश्वर को मानता है । निरीश्वर सांख्य ईश्वर को नहीं मानता है । वाचस्पत्याभिधानकोष में ऐसा लिखा है कि भगवदवतारस्वरूप कपिलने ईश्वरवादी सांख्य को, एवं अग्न्यवतारविशिष्ट उसी कपिलने निरीश्वरवादी सांख्य को रचा है।
" से जे इमे जाव" त्याहि.
(से जे इमे) २॥ (जाव सन्निवेसेसु) म ४२ माहिया वन सन्निवेश सुधानां स्थानमा (परिव्वायगा) परिमा०४४ २९ छे, रेवा (संखा जोगी काविला भिउव्वा हंसा परमहंसा) सांज्य-सांध्यमतन मनुयायी साधु,
ગી-ચિત્તવૃત્તિનિરોધરૂપ ભેગનું પાલન કરવાવાળા સાધુ, કાપિલ-નિરીश्व२ 'सांज्यभत अनुयायी साधु, मासु बिना ४, (हंसा) इंस
(१) सांभ्य में प्रधानां छे. १ सेश्वरसाज्य- २ निरीश्वरसाज्य. सेश्वरસાંખ્ય ઈશ્વરને માને છે. નિરીશ્વરસાંખ્ય ઈશ્વરને માનતા નથી. વાચસ્પત્યઅભિધાન કોષમાં એમ લખ્યું છે કે ભગવાનના અવતારસ્વરૂપ કપિલે ઈશ્વરવાદી સાંઓને તેમજ અગ્નિ–અવતાર–વિશિષ્ટ તેજ કપિલે નિરીશ્વરવાદી સાંખ્ય રચ્યું છે.