________________
पोयूषवर्षिणी-टीका सु. ५६ भगवतो धर्मदेशना णियडिल्लयाए, २ अलिंयवयणेणं, ३ उकंचणयाए,४वंचणयाए। मणुस्सेसु-पगइभद्दयाए १, पगइविणीययाए २, साणुकोअलीकवचनेन=असत्यभाषणेन, ३ 'उकंचणयाए' उत्कञ्चनतया-उत्कञ्चनता नाम कं चन सरलहृदयं वञ्चयितुं प्रवृत्तस्य परं चतुरतरं नरं पार्श्वस्थं विलोक्य क्षणं वञ्चनानिवृत्ततयाऽवस्थानं तया, कपटवृत्त्या, ४ 'वंचणयाए' वञ्चनतया। एतैश्चतुर्भिः स्थानैर्जीवास्तिर्यग्योनिषु यान्ति। मनुष्यजीवेषु पुनः कैश्चतुर्भिः स्थानरुत्पद्यन्ते ? तदर्शयितुमाह'मणुस्सेसु' इत्यादि । मनुष्येषु, 'पगइभद्दयाए' प्रकृतिभद्रतया स्वभावसरलतया १, 'पगइविणीययाए ' प्रकृतिविनीततया स्वभावतो विनयशीलतया २, 'साणुक्कोसयाए' सानुक्रोशतया-अनुक्रोशो-दया तेन सः वर्तते इति सानुक्रोशस्तस्य भावः सानुक्रोशता तया-सदयतया ४, 'अमच्छरियाए ' अमत्सरितया-मत्सरोऽन्यशुभद्वेषस्तदभावोऽमत्सरः= परगुणग्राहित्वं सोऽस्त्येषामित्यमत्सरिणस्तदभावोऽमत्सरिता तया-ईर्ष्याराहित्येन । एतैश्चतुर्भिः भाषण करना २, (उक्कंचणयाए) किसी सरल हृदयवाले व्यक्ति को ठगने के लिये प्रवृत्त हुए ठगिया-मायाचारी वाले का, उस सरल पुरुष के पास किसी चतुर पुरुष की स्थिति देखकर कुछ समयतक वंचनामय अपनी प्रवृत्ति को स्थगित कर ठहर जाना-कपटवृत्ति को रोक रखना ३, (वंचणयाए) दूसरों को ठगना ४ । इन चार कारणों से जीव तिर्यंचगति में ले जाने वाले कर्मों का उपार्जन करते हैं। (मणुस्सेसु) मनुष्यगति में जीव चार कारणों से जाते हैं । वे कारण ये हैं-(पगइभद्दयाए) प्रकृति से भद्र होना १, (पगइविणीययाए) प्रकृति से विनीत होना २, (साणुक्कोसयाए) दयालु होना ३, एवं (अमच्छरियाए) मत्सरभाव नहीं रखना अर्थात् गुणग्राही होना ४ । इन चार कारणों से ये जीव मनुष्यगति में उत्पन्न (अलियवयणेणं) असत्य भाषण ४२j (२). (उक्कंचणयाए) ४ स२ या માણસને ઠગવા-છેતરવા માટે પ્રવૃત્ત થનારા ઠગ-માયાચારીવાળાનું, તે સરળ પુરુષની પાસે કોઈ ચતુર પુરુષની હાજરી જોઈ થોડા સમય માટે વંચનામય પિતાની પ્રવૃત્તિને સ્થગિત કરી રોકાઈ જવું–પિતાની કપટવૃત્તિને
ठी राम (3). (वंचणयाए) मानने 14 (४). मा यार ४२योथी छ तिय य गतिभा व ४१२i k Bान ४२ छ. (मणुस्सेसु) भनुष्यगतिभा ॥ १४ ४२पोथी- तय छे. ते रणे। म छ-(पगइभद्दयाए) अतिथी मद्रायु (१), (पगइविणीययाए) प्रतिथी विनीत डाj (२), (साणुक्कोसयाए) यात्रा (3), तभ०४ (अमच्छरियाए) भत्सरसा न રાખવો અર્થાત ગુણગ્રાહી થવું (૪). આ ચાર કારણોથી આ જીવ મનુષ્ય