________________
पीयूषवर्षिणी-टोका. सू. ३० विनयभेदवर्णनम् विनयोऽप्येतैः पदैरव नेतव्यः-प्रथमं प्रशस्ताऽप्रशस्तभेदेन द्विविधं विधाय, ततः परम् अप्रशस्तवाग्विनये सावद्यादिविशेषणानि देयानि, प्रशस्तवाग्विनये निरवद्यादीनि विशेष
और अप्रशस्त भेद से दो प्रकार का है। जो वचन सावद्य-पापसहित हो, सक्रिय-प्राणातिपातादिक की आरम्भक्रिया से युक्त हो, सकर्कश-कर्कशता से युक्त हो, कटुक-स्वपर को कटुकरस के समान उद्विग्न करने वाला हो, निष्ठुर-दयारहित हो, परुष-कठोर हो, आस्रवकर-आस्रवका उत्पादक हो, छेद कर यमसमाधि का विनाशक हो,भेदकर-समाधि का विघातक हो, परितापनकर--प्राणियों के लिये सन्तापजनक हो, उपद्रवणकर-प्राणियों के लिये उपद्रवकारी हो, तथा भूतोपधातिक-प्राणियों की हिंसा करने वाला हो, ऐसा वचन अप्रशस्तवचन है। इस तरह का वचन नहीं बोलना अप्रशस्तवचनविनय है । तथा-जो वचन निरवद्य-पापरहित हो, अक्रिय-प्राणातिपातादिक क्रिया से विरत हो, अकर्कश-प्रेमसहित हो, अकटुक-स्वपर के लिये उद्वेगजनक नहीं हो, अनिष्ठुर-दया -सहित हो, अपरुष-कोमल हो, अनास्रवकर-संवरयुक्त हो, अच्छेदकर-छेदकर नहीं हो अर्थात् नयमसमाधि से युक्त हो, अभेदकर-भेदकर नहीं हो, अर्थात् समाधियुक्त हो, अपरितापनकर-प्राणियों को सन्ताप देने वाला नहीं हो, अनुपद्रवणकर-प्राणियों के लिये उपद्रव करने वाला नहीं हो, और अभूतोपघातिक-प्राणियों की हिंसा करने वाला नहीं हो, પ્રકારે વચનને વિનય પણ પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત ભેદે કરીને બે પ્રકારને છે. જે વચન સાવદ્ય-પાપસહિત હય, સક્રિય-પ્રાણાતિપાતાદિકની આરંભક્રિયાથી યુક્ત હોય, સકર્કશકશતાવાળું હેય, કટુક–સ્વપરના કટુ (કડવા) રસની પેઠે ઉદ્વિગ્ન કરવાવાળું હેય, નિષ્ફર-દયારહિત હોય, પરુષ-કઠેર હોય, આસ્રવકર-આસવનું ઉત્પાદક હોય, છેદકર-સંયમ સમાધિનું વિનાશક હોય, ભેદકર-સમાધિનું વિઘાતક હય, ઉપદ્રવણકર-પ્રાણિઓને માટે ઉપદ્રવકારી હોય, તથા ભૂતપઘાતિક–પ્રાણીઓની હિંસા કરનારું હોય, એવું વચન અપ્રશસ્ત વચન છે. એવી જાતનું વચન બોલવું નહિ તે અપ્રશસ્તવચનવિનય છે. તથા જે વચન નિરવદ્ય-પાપરહિત હોય, અક્રિય–પ્રાણાતિપાતાદિક ક્રિયાથી વિરત હોય, અકર્કશ–પ્રેમસહિત હોય, અકટુક-સ્વપરના માટે ઉદ્ધગજનક न डाय, मनिष्२-ध्यावाणुहोय, २१५२ष-भ होय, मनास१४२-१२યુક્ત હોય, અચ્છેદકર- છેદકર ન હોય, અર્થાત્ સંયમ-સમાધિવાળું હોય, અભેદકર–ભેદકર ન હોય, અર્થાત્ સમાધિયુક્ત હોય, અપરિતાપનકર-પ્રાણિ એને સંતાપ આપનાર ન હોય, અનુપદ્રવકર-પ્રાણિઓને માટે ઉપદ્રવ કરનારું ન હોય અને અભૂતપઘાતિક-પ્રાણિઓની હિંસા કરવાવાળું ન હોય એવાં
