________________
५३
पीयूवर्षिणी टीका. सू. ११ कूणिकवर्णनम्
"
चतुष्टयकारकेषु जनेषु परमार्थचिन्तकतयाऽग्रेसरः । ' पुरिससीहे ' १ पुरुषसिंहः, पुरुषः सिंह इव, सिंह इव निर्भयो बलवांथ इत्यर्थः ' पुरिसवग्वे ' पुरुषव्याघ्रः - व्याघ्रसदृशशूर इत्यर्थः ' पुरिसासी विसे ' पुरुषाशीविषः - अबन्ध्यकोपत्वाद् भुजङ्गतुल्यः । 'पुरिसपुंडरी ए' पुरुषपुण्डरीकः - पुरुषः पुण्डरीकमिव = श्वेतकमलमिव मृदुहृदयवत्त्वात्, जनानां सुखकरत्वाच्च । 'पुरिसवरगंधहत्थी' " पुरुषवरगन्धहस्ती - विपक्षपक्षमर्दकतया राजा पुरुषवरगन्धहस्ती - त्युच्यते । 'अड्ढे' आढ्यः - प्रचुरधनस्वामित्वात्, 'दित्ते' दृप्तः - दर्पवान् - शत्रुविजय कारित्वात्, स्वदेशस्वधर्माभिमतत्वाच्च । 'वित्ते ' वित्तः - प्रख्यातः, 'विच्छिण्ण - विउल-भवणसयणा - सण - जाण - वाहणाइणे' विस्तीर्ग - विपुल - भवन - शयनाss - सन - यान - वाहनाकीर्णः, मनुष्यों का ग्रहण हुआ है । उनमें श्रेष्ठ ये इसलिये थे कि ये कोश एवं सैन्यबल आदि से समृद्ध थे । पुरुष शब्द से चारों पुरुषार्थों को साधन करनेवाले मनुष्यविशेष का ग्रहण हुआ है, उनमें ये प्रधान इसलिये थे कि ये परमार्थ के चिन्तक थे । ( पुरिससीहे पुरिसवग्वे पुरिसीविसे पुरिसपुंडरीए पुरिसवरगंधहत्थी अड्ढे दित्ते वित्ते विच्छिण्ण-विउल-भवण-सयणा-सण - जाण - वाहणा- इण्णे) पुरुषसिंह ये इसलिये थे कि पुरुषों में ये सिंह के समान निर्भय एवं बलिष्ठ थे । पुरुया ये इसलिये थे कि ये पुरुषों में व्यात्र के समान शूर थे । पुरुषाशीविष ये इसलिये थे कि ये पुरुषों में सर्प के समान अवध्यकोपवाले थे । पुरुषों में पुंडरीक तुल्यये અને પુરૂષામાં પ્રધાન-મુખ્ય હતા. ‘નર’ આ શબ્દથી અહી સાધારણ મનુષ્યાન અ લેવાય છે. તેમનામાં શ્રેષ્ઠ એટલા માટે હતા કે તેઓ કાશ તેમજ સૈન્યખલ આદિથી સમૃદ્ધ હતા. પુરૂષ ' શબ્દથી ચારે પુરૂષાર્થાને સાધન કરવાવાળા મનુષ્ય વિશેષને અ ગ્રહણ કરાયા છે. તેમનામાં તે પ્રધાન ( મુખ્ય ) એટલા માટે હતા કે તેઓ પરમાના ચિન્તક હતા. ( पुरिससीहे पुरिसवग्धे पुरिसासीविसे पुरिसपुंडरीए पुरिसवरगंधहत्थी अड्ढे दित्ते वित्ते विच्छिण्ण-वि उल-भवण-सयणा - सण - जाण - वाहणा- इण्णे ) ५३षसिड તેઓ એટલા માટે હતા કે પુરૂષોમાં તેઓ સિહુના જેવા નિય તેમજ બલિષ્ઠ હતા. પુરૂષવ્યાઘ્ર તે એટલા માટે કહેવાતા કે તેઓ પુરૂષામાં વાઘના જેવા શૂરાં હતા. પુરૂષાશીવિષ એટલા માટે હતા કે પુરૂષામાં તેઓ સર્પના જેવા સફળ-કાપવાળા હતા. પુરૂષામાં પુંડરીક તુલ્ય તેઓ એ માટે હતા કે તેમનું હૃદય ગરીબે પ્રતિ ક્રયા-કામલ હતું, તેમજ સાધા
તેએ
6
