________________
६२
विपाकश्रुते
देव्याः 'अत्तए' आत्मज: 'मियापुने णामं दारए' मृगापुत्रो नाम दारकः = बालकः, 'होत्था' आसीत् । स कीदृश: ? इत्याह- ' जाइअंधे ' इत्यादि । ' जाइअंधे ' जात्यन्धः = जन्मकालादारभ्यान्ध एवेत्यर्थः, 'जाइए' जातिमूक:जन्मतो मूकः - वाक्शक्तिरहितः, 'जाइबहिरे' जातिबधिरः = जन्मतः श्रवणशक्तिरहितः, 'जाइपंगुले य' जातिपङ्गुलश्च = जन्मतः पङ्गुः = खञ्जः, चरणविकल इत्यर्थः । 'हुंडे य' हुण्डच = हुण्ड संस्थानवान्, सर्वावयवप्रमाणहीन इत्यर्थः । यत्र पादाद्यवयवा यथोक्तप्रमाणरहिताः प्रायस्तद् हुण्डसंस्थानम् । 'वायव्वे य' वायव्यश्च - वायुरस्यास्तीति वायव्यः = त्रायुरोगी - वातरोगवानित्यर्थः । ' णत्थि णं तस्स दारगस्स' न स्तः खलु तस्य दारकस्य ' हत्था वा' हस्तौ वा, ' पादा वा ' नाम मृगापुत्र था जो मृगादेवी से उत्पन्न हुआ था। वह ' जाइअंधे, जाइए, जाइबहिरे, जाइपंगुले य, हुंडे य, वायव्वे य' जन्म से ही अंधा, और जन्म से ही मूंगा था । जन्म से बहिरा और जन्म से ही पांगला था । इसके शारीरिक अवयवों की रचना भी ठीक नहीं थी, क्योंकि इसका हुण्डक संस्थान था - प्रत्येक अवयव अपने२ प्रमाणमें रचना से हीन थे, उसके शरीर की बनावट सुन्दर नहीं थी - आकृति दुर्दर्शनीय थी । जिस प्रमाणमें जिस अंग और उपांग की रचना होनी चाहिये उस प्रकार की रचना से हीन अंग और उपांगों का होना ही हुण्डकसंस्थान है, इस नाम - कर्मके उदय से शरीर में अंग और उपांग किसी खाश आकार के नहीं होते हैं । वह वातरोगसे भी पीडित था । ' णत्थि णं तस्स दारगस्स हत्था वा पाया वा कण्णा वा, अच्छी वा, पासा वा उस लड़के के न हाथ थे, न पैर थे, એક પુત્ર હતા, તેનું નામ મૃગાપુત્ર હતું. જેમૃગાદેવી થકી ઉત્પન્ન થયેા હતો. તે કુંવર (जाइअंधे, जाइए, जाइबहिरे, जाइपंगुले य हुंडे य वायव्वे य ) ४ भथी આંધળે અને જન્મથીજ મૂંગા હતા, જન્મથી બહેરા અને જન્મથીજ લૂલા હતા. તેના શરીરના અવયવોની રચના પણ સારી ન હતી, કેમકે તેનું હૂંડક સંસ્થાન હતું, તેના શરીરની રચનામાં સુંદરતા ન હતી—નજરે જોતાં ગમે નહિ તેવી આકૃતિ હતી. જે પ્રમાણે જે જે અંગઉપાંગાની વ્યવસ્થા થવી જોઈએ તે પ્રકારની રચનાથી હીન અંગ-ઉપાંગનું થવું તેજ ડુંડક સંસ્થાન છે. તે નામકર્માંના ઉદયથી શરીરમાં અગ અને ઉપાંગ કાઇ પણ ખાસ આકાર વિનાના રહે છે. તે વાયુના રોગથી પીડિત હતા. ( णत्थि णं तस्स दारगस्स हत्था वा पाया वा. कण्णा वा. अच्छी वा. णासा वा )
શ્રી વિપાક સૂત્ર
