________________
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० २, अ० १, सुबाहुकुमारवर्णनम् ४५ पर्वतशिखरस्थितजननिवासः, समागतप्रभूतपथिकजननिवासो वा । संनिवेशःसमागतसार्थवाहादिनिवासस्थानम् ।
ते ग्रामनगरादयो धन्याः ‘जत्थ णं समणे भगवं महावीरे विहरई' यत्र खलु श्रमणो भगवान् महावीरो विहरति-विचरति । तथा 'धण्णा णं ते' धन्याः खलु ते 'राईसरतलबरमाडंबियकोडंबिय-इब्भ-सेडिसेणावइसत्थवाहप्पभियओ' राजेश्वरतलवरमाडम्बिककौटुम्बिकेभ्य-श्रेष्टि-सेनापतिसार्थवाहप्रभृतयः, तत्र-राजानः चक्रवर्त्यादयः, ईश्वराः=ऐश्वर्यसम्पन्नाः-प्रभूतऋद्धिसम्पन्ना इत्यर्थः, तलवराः सन्तुष्टभूपालदत्तपट्टबन्धपरिभूषितराजकल्पाः, माडम्बिकाः ग्रामपतयः, इतरे प्रसिद्धाः । 'जे णं' ये खलु 'समणस्स ३' श्रमणस्य भगवतो महावीरस्य आकर रहने लगते हैं । धन्य है वह संबाह-(कृषीवलों द्वारा धान्यकी रक्षा के लिये बनाया गया दुर्गभूमिस्थान अथवा पर्वत की चोटी पर रहा हुआ जनाधिष्ठित स्थल विशेष या जिसमें यहां वहां से आकर मुसाफिर लोग निवास विश्राम करें ऐसा स्थल विशेष) धन्य है वह संनिवेश-(जिसमें प्रधानतः सार्थवाह आदि बस रहे हों) पत्तन दो प्रकार का होता है-१ जलपत्तन २ स्थलपत्तन । जहां पर केवल नौका से ही जाया जाता है वह जलपत्तन, एवं जहां गाडी आदि सवारियों से जाया जाता है वह स्थलपत्तन है अथवा नौका एवं शकट से जो गम्य है वह पत्तन तथा केवल नौका से जो गम्य होता है वह पट्टन है । धन्य है वह पत्तन 'जत्थ णं समणे भगवं महावीरे विहरइ' जहाँ पर श्रमण भगवान महावीर विचरते हैं वे ग्रामादिक धन्य
ત્યાં રહેવા લાગે છે.) ધન્ય છે તે સંવાહ-(ખેડૂતો દ્વારા અનાજની રક્ષા પર રહેલું સ્થળ વિશેષ અથવા તે જ્યાં ત્યાંથી આવીને માણસે નિવાસ કરે એવું સ્થળ) ધન્ય છે તે સંનિવેશ. (જેમાં ખાસ કરીને સાર્થવાહ આદિ નિવાસ કરે છે) પત્તન બે પ્રકારના હોય છે. (૧) જલપત્તન, (૨) સ્થલ પત્તન જ્યાં આગળ કેવળ વહાણ દ્વારાજ જઈ શકાય છે તે જલપત્તન છે. અને જ્યાં ગાડી આદિ વાહન વડે જઈ શકાય છે તે સ્થળ પત્તન છે. અથવા તે નૌકા-વહાણ અને ગાડાના સાધન વડે જઈ શકાય તે સ્થળ પત્તન છે. અથવા તે કેવલ વહાણથી જઈ શકાય તે પત્તન છે ધન્ય છે તે पत्तन ! 'जत्थ णं समणे भगवं महावीरे विहरइ' न्यi 2011 श्रम भगवान
શ્રી વિપાક સૂત્ર
