________________
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० १, अ० १०, अञ्जूवर्णनम् 'किडिकिडियाभूयं' किटिकिटिकाभूतां-किटिकिटिका-उपवेशनादिक्रियायां निमीसत्वेनास्थ्यां शब्दः, तां भूता-माप्ता, तां-शब्दायमानास्थिकाम् 'अहिचम्मावणद्धं' अस्थिचर्मावनद्धाम् अस्थिचममात्रावशेषामित्यर्थः, ‘णीलसाडगणियत्थं' नीलशाटकनिवासितां अतिमलिनवस्त्रपरिधानामित्यर्थः, 'कट्ठाई' कष्टानि-कष्टाऽऽवेदकानि 'कलुणाई' करुणानि-करुणरसवन्ति — विस्सराई' विस्वराणि आर्तस्वरयुक्तानि वचनानि 'कूयमाण' कूजन्तों-सगद्गदं वदन्तीं 'पासइ' पश्यति, पासित्ता' दृष्ट्वा 'चिंता' चिन्ता तदर्शनेन गौतमस्य मनसि विचारः समुत्पन्नः ‘तहेव' तथैव= पूर्ववदेव 'जाव' यावत्-भरावतः समीपे गत्वा ‘एवं वयासी' एवमवादीत्म्मावणद्धं णीलसाडगणियत्थं कट्ठाई कलुणाई विस्सराई कूयमाणं पासई' वहां एक स्त्री एसी देखी जो शोणीत के अपचय से बिलकुल शुष्क हो रही थी, वेदना को बहुलता से जो कुछ भी नहीं खा पाती थी, इस लिये बुभुक्षित रहती थी। शरीर भी जिस का सर्वथा रूक्ष हो रहा था, इसीसे जिसके शरीर में कांति का तो नाम ही नहीं मिल रहा था । मांस के अपचय से जिसका शरीर निमांस हो रहा था, इसीसे जब यह उठती बैठती थी, तब इसकी संधियों की अस्थियों में "किटकिट' इस प्रकार का अव्यक्त शब्द होता था । शरीर में इसके नसाजाल और चमडे के सिवाय और कुछ नहीं दिखाई देता था । इसने सिर्फ१ नीली साडी ही पहिर रखी थी। इसके हार्दिक दुःख को व्यक्त करने वाले वे शब्द थे जो प्रतिसमय करुणारस से भीने हए इसके गदगद कंठ से निकलते रहते थे। ये विस्वर येआतस्वर से युक्त थे । 'पासित्ता चिंता तहेव जाव एवं वयासी-एस गं लुक्खं णिम्मसे किडि किडिकियाभूयं अद्विचम्मावणद्धं णीलसाडगणियत्थं कटाई कलुणाई विस्सराई कूयमाणं पासइ' त्यो ४ स्त्री सेवा हेभी सोही વ્યય થવાથી તદ્દન શુષ્ક થઈ ગઈ હતી, ઘણી જ વેદના થવાના કારણે કાંઈ પણ ખોરાક ખાઈ શકતી નહીં તેથી તે ભૂખી રહેતી હતી, જેનું શરીર પણ તદ્દન રૂક્ષ હતું તે કારણથી તેના શરીરમાં નામ માત્ર કાંતિ ન હતી, માંસના વ્યયથી શરીર પણ જેનું માંસરહિત થઈ રહેલું હતું, તેથી જ્યારે તે ઉઠતી બેસતી હતી ત્યારે તેના સાંધાઓમાં ‘કિટ-કિટ” આ પ્રકારના અવ્યકત અવાજ થતા હતા, જેના શરીરમાં નસેની જાળ અને ચામડા વિના બીજું કાંઈ પણ દેખાતું જ નહીં. જેણે ફકત ૧ લીલા રંગની સાડી પહેરી રાખી હતી. તેના હાદિકે દુઃખને જણાવનારા તે શબ્દ હતા, જે પ્રતિ સમય કરૂણા રસથી ભીંજાએલા અને તેના ગદ–ગ કંઠથી નિકળતા હતા. ते विर१२ ता-मात स्व२ ता. 'पासित्ता चिंता तहेव जाव एवं वयासी
શ્રી વિપાક સૂત્ર
