________________
विपाकश्रुते ॥ मूलम् ॥ एवं खलु, गोयमा ! तेणं कालेणं तेणं समएणं इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे विजयपुरे नामं नयरे होत्था रिद्ध। तत्थ णं विजयपुरे नयरे कणगरहे नामं राया होत्था । तस्स णं कणगरहस्स रन्नो धन्वंतरी नामं वेजे होत्था अटुंगा-उव्वेयपाढए तं जहा-कोमारभिच्चं सालागे सल्लहत्ते कायतिगिच्छा जंगोले भूयविज्जा रसायणे वाईकरणे, सिवहत्थे सुहहत्थे लहुहत्थे ।सू० ४॥
टीका ‘एवं खलु गोयमा' हे गौतम ! 'तेणं कालेणं तेणं समएणं' तस्मिन् काले लेकर पारणा के लिये नगर में जाते थे। उस नगर के चार दरवाजे थे। भिन्न२ दरवाजों से होकर ये उस में प्रविष्ट होते। परन्तु जिस व्यक्ति को अनेक प्रकार की बीमारियों का पुंजस्वरूप भीख मांगता हुआ उन्होंने प्रथम पारणा के दिन पूर्व दिशा के दरवाजे से प्रविष्ट होते समय देखा, उसी व्यक्ति को उन्होंने चारों पारणाओं के दिन चारों ही दरवाजे देखा । गौतम स्वामीने चतुर्थ पारणा के दिन प्रभु से पूछा कि यह मनुष्य जो इस प्रकार की नरकाधिक वेदना का पात्र बना हुआ है सो पूर्वभव में कौन था? और इसने क्या पाप किया जिससे यह इतना दुःख पा रहा है ? ॥ सू० ३ ॥
‘एवं खलु' इत्यादि।
'एवं खलु गोयमा !' हे गौतम ! 'तेणं कालेणं तेणं समएणं' उस તે નગરના ચાર દરવાજા હતા. જૂદા જૂદા દરવાજામાં પસાર થઈને તેમાં તે પ્રવેશ કરતા હતા, પરંતુ જે વ્યક્તિને અનેક પ્રકારની બિમારીઓના ઢગલા સ્વરૂપ ભીખ માગતા હોય તેવી રીતે પ્રથમ પારણાના દિવસે પૂર્વ દિશાના દરવાજેથી પ્રવેશ કરવાના સમયે જ, તે વ્યકિતને તેમણે ચારેય પારણાના દિવસમાં ચારેય દરવાજે જે. ગૌતમસ્વામીએ ચેથા પારણાના દિવસે પ્રભુને પૂછ્યું કે–તે મનુષ્ય જે આ પ્રકારની નરકથી પણ અધિક વેદનાનું પાત્ર બને છે, પૂર્વભવમાં કેણ હતું? અને તેણે શું પાપ કર્યું છે કે જેના ફળરૂપ આટલું દુ:ખ ભોગવી રહ્યો છે ? (સૂ૦ ૩)
'एवं खलु गोयमा' त्यादि ‘एवं खलु गोयमा ! गौतम! 'तेणं कालेणं तेणं समएणं'ते ४६ भने
શ્રી વિપાક સૂત્ર