________________
विपाकचन्द्रिका टीका श्रु. १, अ. ५, बृहस्पतिदत्तवर्णनम्
४७७
"
दारकः 'इओ' इतः =अस्माद् भवात् 'कालगए' कालगतः = मृतः सन् 'कर्हि गच्छिहिर' कुत्र गमिष्यति 'कहिं उववज्जिहि ' कुत्रोत्पत्स्यते ? गोयमा' हे गौतम ! बृहस्पतिदत्तः खलु दारकः पुरोहितः ' चउसट्ठि बासाई' चतुष्षष्टिं वर्षाणि परमायुः = उत्कृष्टमायुः 'पालित्ता' पालयित्वा 'अज्जेव' अद्यैव 'तिभागाबसेसे दिवसे' त्रिभागावशेषे दिवसे दिवसस्य चतुर्थे प्रहरे 'सूलीभिण्णे कए समाणे' शूलीभिन्नः कृतः सन् 'कालमासे कालं किच्चा' कालमासे कालं कृत्वा 'इमीसे' अस्यां 'रयणप्पभाए पुढवीए' रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरविकतयोत्पत्स्यते । संसारो' संसारः =भवाद् भवान्तरभ्रमणं 'तहेव' तथैव यथा प्रथमाध्ययने वर्णितस्तद्वत् 'जाव पुढवीसु' यावत् पृथिवीषु = पृथिवीकायेषु = अनेकशतसहस्रकृत्व उत्पत्स्यते । अत्र यावच्छब्दबोध्योऽर्थः प्रथमाध्ययनस्यैकविंशतितमसूत्रतो ज्ञातव्यः । यह 'बहस्सइदत्ते' वृहस्पतिदत्त पुरोहित 'इओ कालमासे कालं किच्चा' यहां से अपने समय पर मर कर 'कहिं गच्छिहिर कहिं उववज्जिहिर' कहां जायगा और कहां उत्पन्न होगा, 'गोयमा वहस्सइदत्ते दारगे चउसट्ठि वासाई परमाउं पालिता अज्जेव तिभागावसेसे दिवसे' इस प्रकार गौतम स्वामी का प्रश्न सुनकर प्रभु ने समाधान निमित्त कहा - हे गौतम । यह बृहस्पतिदत्त पुरोहित की जिसकी ६४ वर्ष की उत्कृष्ट आयु है आज अपनी संपूर्ण आयु के साथ होते ही चतुर्थ प्रहर में 'मुलीभिण्णे कए' शूली पर से 'कालमासे काले किच्चा ' ठीक उसी समय पर मरकर 'इमी से रयणप्रभा पुढवीए' इसी रत्नप्रभा पृथिवी में नारकी की पर्याय में उत्पन्न होगा 'संसारो तहेव' एक भव से दूसरे भवों में भ्रमण करने रूप संसार इसका वैसा ही होगा जैसा प्रथम अध्ययन में मृगापुत्र
शृहस्पतिदृत्त पुरोहित 'इओ कालमासे कालं किच्चा' त्यांथी पोताना समय यूरो थतां भर चाभीने 'कहिं गच्छहिइ कहिं उववज्जिहिइ ' यां थे ? भने ध्या उत्पन्न थथे ? ' गोयमा बहस्सइदत्ते दारगे चउसट्ठि वासाई परमाउं पालित्ता अज्जेव विभागावसेसे दिवसे' मा प्रमाणे गौतम स्वाभीना प्रश्न सांभणीने प्रभु તેમના સમાધાન માટે કહ્યું હે ગૌતમ! તે બૃહસ્પતિદત્ત પુરહિતની ૬૪ ચેાસઠ વર્ષની ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય છે, આજ તેની સ ́પૂર્ણ આયુષ્યની સ્થિતિ પૂરી થવાથી દિવસના ચાથા अरमां ' मूलीभिण्णे कए ' शूझी पर अढाववाथी 'कालमासे कालं किच्चा ' जरामर ते समये भराशु भाभीने ' इमीसे रयणप्पभाए ' ते रत्नप्रभा पृथिवीभां नारडीनी पर्यायभां उत्पन्न थशे. ' संसारो तहेव ' मे लवभांथी जीने भ्रमण ४२वा રૂપ સંસાર તેના એવા હશે કે જેવી રીતે પહેલા અધ્યયનમાં મૃગાપુત્રનાં સંસારનું
શ્રી વિપાક સૂત્ર