________________
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० १, अ० ४, शकटवर्णनम्
॥ मूलम् ॥ सगडे णं भंते! दारए कालगए कहिं गच्छिहिइ ? कहि उववजिहिइ ?, गोयमा! सगडे णं दारए सत्तावण्णं वासाइं परमाउं पालित्ता अजेव तिभागावसेसे दिवसे एगं महं अओमयं तत्तं समजोइभूयं इत्थीपडिमं अवयासाविए समाणे कालघर पहुँचा। आते ही वह शकट दारक को देखकर क्रोध के आवेश से लाल पीला होगया। भृकुटी और त्रिवली माथे पर चढ गई । उसने उसी समय शकट दारक को अपने परिचारकों के द्वारा पकडवाकर खूब पिटवाया। जिसे जो हाथ लगा-उमने उसी से उसे पीटाकिसी ने अस्थि से, किसी ने कुहनी से और किसी ने लातों से उसको खूब पीटा । फिर उसको मुश्के बंधवाकर वह अमात्य उसे महाचंद्र नरेश के पास ले गया और नमस्कार कर बोला, कि-हे स्वामिन् ! इसने मेरे अन्तःपुर में उपद्रव किया है, अतः इसे क्या दंड निर्धारित करना चाहिये ?। अमात्य की बात को सुनकर नरेशने इसके दंडविधान का अधिकार अमात्य को ही सोंप दिया ! अमात्य ने इसको और उस सुदर्शना गणिका को मारने योग्य घोषित कर दिया।
इस प्रकार श्री वीर प्रभु ने शकट दारक की कथा सुनाकर श्री गौतमस्वामी से कहा कि-हे गौतम ! यह शकट दारक पूर्वभवोपार्जित दुष्प्रतिकान्त अशुभ कर्मों का फल भोग रहा है ।सू०११॥
ત્યારે મંત્રી એકદમ કોધાતુર થઈ ગયા નેત્રના ભમર ચઢી ગયાં અને તે જ વખતે પિતાના નોકરે દ્વારા શકટ દારકને ઘણોજ માર માર્યો, નેકરોને જે કાંઈ હાથમાં આવ્યું તે લઈને શકટને ખૂબ માર માર્યો. કોઈએ અસ્થિથી, કોઈએ મુઠી, કોણી અને કોઈએ લાતેથી તેને ખૂબ મારમાર્યો. શકટને મુશ્કેટાટ બાંધીને રાજાની પાસે (મહાચંદ્ર રાજાની પાસે) લઈ આવ્યા, અને રાજાને નમન કરીને બોલ્યા કેહે સ્વામિન ! આ માણસે મારા અંત:પુરમાં ઉપદ્રવ કર્યો છે, તેથી એને શું દંડ આપ તે નિરધાર કરે જોઈએ! મંત્રીની આ હકીકત સાંભળીને રાજાએ દંડ વિધાન કરવાની સત્તા મંત્રીજીને સેંપી દીધી. તે પછી મંત્રીએ શકટ અને સુદર્શને વેશ્યાને “મારવા ગ્ય છે,” એવી જાહેરાત કરી દીધી
આ પ્રમાણે શ્રી વીર પ્રભુએ શકટ દારકની કથા સંભળાવીને શ્રી ગૌતમને કહ્યું કે-હે ગૌતમ ! તે શકટ દારક પૂર્વભવમાં સંચય કરેલાં દુપ્રતિકઃ અશુભ કર્મોનાં जन लोगवी रह्यो छे. (सू० ११)
શ્રી વિપાક સૂત્ર
