________________
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० १, अ० २, उज्झितकदारकजन्म नाम दारका बालकः, 'होत्था' आसीत, स कीदृशः ? इत्याह-'अहीण जाव सुरूवे' अहीन-यावत्-सुरूपः-सुन्दराकृतिकः, अत्र ‘यावत्'-पदेन 'अहीनपरिपूर्णपञ्चेन्द्रियशरीरः, इत्यारभ्य सुरूपः इत्यन्तः पदसमूहः संग्राहयः ॥ मू० २॥ यह 'अहीण जाव सुरूवे' अहीन यावत् सुरूप थी। यहां 'जाव' पद से 'अहीणपडिपुण्गपंचिदियसरीरे, लक्ख गवंजणगुणोववेए, माणुम्माणप्पमाणपडिपुण्णमुजायसव्वंगसुंदरंगे, ससिसोमाकारे, कंते, पियदंमणे सुरूवे' इन सूत्रोक्त समस्त पदों का संग्रह करना चाहिये । इनका अर्थ पिछले सूत्रमें स्पष्ट लिखा जा चुका है ।
भावार्थ-उस वाणिजग्राम नामके नगर में मित्र नामसे प्रसिद्ध एक राजा था। उसकी रानी का नाम श्रीदेवी था । वह समस्त स्त्रियों के उचित सद्गुणों से विभूषित थी। रानी धारिणी जैसी ही यह थी। उस नगर में कामध्वजा नाम की एक वेश्या रहती थी। जो सौन्दर्य से भरी हुई थी। वेश्याओं में जितने भी गुण होने चाहिये वे सब इसमें थे । ७२ कलाओं की यह पूर्ण चतुर थी। गणिका के ६४ गुणों से यह तन्मय थी। २९ प्रकार के विशेषों में यह पूर्ण दक्ष थी। ३१ प्रकार के रतिविषयक गुणों की यह पूर्ण जानकार थी । परपुरुषों के रिझाने में हेतुभूत ३२ प्रकार के उपचारों में यह पूर्णरूप से कुशल थी। शृंगाररस की यह परासे सुभद्रा ली थी म पामेले! तो, ते 'अहीण जाव सुरूवे' अहीन यावत् सुरुप हता. 'अहीणपडिपुण्णपंचिंदियसरीरे, लक्खणवंजणगुणाववेए माणुम्माणप्पमाणडिपुण्णसुजायसव्वंगसुंदरंगे ससिसोमाकारे कंते पियदंसणे, सुरूवे' આ સૂત્રમાં કહેલા એ તમામ વિશેષણોથી યુકત હતા. એ પદને અર્થ પાછળના સૂત્રમાં સ્પષ્ટ લખ્યો છે.
- ભાવાર્થ :-તે વાણિજગ્રામ નગરમાં મિત્ર નામથી પ્રસિદ્ધ એક રાજા હતો. તેની રાણીનું નામ શ્રી દેવી હતું. તે તમામ સ્ત્રીઓના ઉચિત સદ્દગુણેથી શોભાયમાન હતી. ધારિણી રાણી જેવી તે હતી, તે નગરમાં કામધ્વજા નામની એક વેશ્યા રહેતી હતી. તે સૌંદર્યથી ભરપૂર હતી. વેશ્યાઓમાં જેટલા ગુણ હોવા જોઈએ તે તમામ તેનામાં હતાં, બહોતેર કલાઓમાં તે પૂરી ચતુર હતી, ગણિકાના ચોસઠ ગુણોમાં તે તમય હતી. ઓગણત્રીશ (૨૯) વિશેષમાં તે પૂરી રીતે કુશળ હતી, એકત્રીશ ૩૧ પ્રકારના રતિવિષયક ગુણની પૂરી જાણકાર હતી પરપુરુષને રીઝાવવામાં ઉપગી બત્રીસ (૩૨) પ્રકારના ઉપચારમાં તે પૂરી રીતે કુશલ હતી.
શ્રી વિપાક સૂત્ર
