________________
विपाकचन्द्रिका टीका श्रु. १, अ. १, मृगापुत्रवर्णनम्
१५७ तान्ता-खिन्ना, 'परितंता' परितान्ता-सर्वथा खिन्ना, 'अकामिया' अकामिका निराशा, 'अस्सवसा' अस्ववशा-अस्वाधीना, 'तं गम्भं तं गर्भ 'दुई-दुहेणं' दुःखदुःखेन अतिदुःखेन 'परिवहइ' परिवहतिधारयति । _ 'तस्स णं दारगस्स गन्भगयस्स चेव' तस्य खलु दारकस्य गर्भगतस्यैव 'अट्ठ नालीओ' अष्टौ नाडया शिराः, 'अभितरप्पवहाओ' अभ्यन्तरप्रवहा:-अभ्यन्तरे-शरीरस्याभ्यन्तर एव प्रवहा:-प्रवहन्तीति प्रवहाः-प्रवाहिन्यः, तथा-'अट्ठ नाडीओ' अष्ट नाडया, 'बाहिरप्पवहाओ' बहिःमवहाः शरीराद् बहिः प्रवाहिन्यः, एता एव षोडश नाडयः पुनर्विभज्यन्ते-'अट्ठ' इत्यादि । गलाने के लिये और मारने के लिये समर्थ न हुई 'ताहे संता तंता परितंता अकामिया अस्सवसा तं गब्भं दुहं-दुहेणं परिवहइ' तब वह मन में अत्यंत खेदखिन्न हुई, शरीर में भी उसके बहुत कष्ट का अनुभव हुआ, एवं वह मन और शरीर, इन दोनों में एक ही साथ विशेषरूप से पीडित रहने लगी, और अभिलाषारहित होती हुई उसने उपाय या वश नहीं चलने से परवश होकर जिस किसी भी तरह-बडे ही दुःख के साथ उस गर्भ को धारण किया। 'तस्स गंदारगस्स गन्भगयस्स चेव अट्ट नालीओ अभितरप्पवहाओ अट्ठ नालीओ बाहिरप्पवहाओ अट्ठ पूयप्पवहाओ अट्ठ सोणियप्पवहाओ, दुवे दुवे कण्णंतरेसु, दुवे दुवे अच्छितरेसु, दुवे दुवे नक्कंतरेसु, दुवे दुवे धमणिअंतरेसु अभिक्खणं अभिक्रवणं पूयं च सोणियं च परिस्सवमाणीओर चेव चिट्ठति' जब वह मृगापुत्र गर्भ में था तब उस की आठ नाडियां तो शरीर के भीतर रुधिर आदि को बहाती थों और आठ नाडियां 'ताहे संता तंता परितंता अकामिया अस्सवसा तं गम्भं दुई-दुहेणं परिवहइ' ત્યારે મનમાં અત્યંત ખેદથી પીડા પામીને તેના શરીરમાં બહુજ દુઃખ થયું, અને મન તથા શરીર બનેમાં એકસાથે વિશેષરૂપથી પીડા થવા લાગી, અને અભિલાષાકહિત થઈને કોઈ પણ ઉપાય નહિ ચાલે, તેથી પરવશ થઈને દરેક પ્રકારે ભારે
मनी साये तो गलने पाण ध्यो. 'तस्स णं दारगस्स गभगयस्स चेव अट्ठ नालीओ अभितरप्पवहाओ अट्ठ नालीओ बाहिरप्पवहाओ अट्ठ पूयप्पवहाओ अट्ट सोणियप्पवहाओ, दुवे दुवे कण्णंतरेसु, दुवे दुवे अच्छितरेसु, दुवे दुवे नक्कंतरेसु, दुवे दुवे धर्माणअंतरेसु अभिक्खणं अभिक्खणं पूर्य च सोणियं च परिस्सवमाणीओ२ चेव चिट्ठति ' न्यारे ते भृापुत्र गनभा ते ત્યારે તેની આઠ નાડીઓ તે શરીરની અંદર રુધિર (ડી) આદિને વહેવરાવતી હતી, અને બીજી આઠ નાડીઓ શરીરની બહાર પરૂ આદિને વહેવરાવતી હતી,
શ્રી વિપાક સૂત્ર