________________
१३८
विपाकक्षते
'पञ्चपिह' प्रत्यर्पयत - मदुक्तानुसारं कार्य संपाद्य मां कथयतेत्यर्थः । 'तर णं ते कोडंबियपुरिसा जाव' ततः खलु ते कौटुम्बिकपुरुषा यावत् शृङ्गाटकादिपु घोषणां कृत्वा, 'पञ्चप्पिणंति' प्रत्यर्पयन्ति = 'स्वामिन् ! भवदाज्ञानुसारेणास्माभिः शृङ्गाटकादिषद्धोषितमिति निवेदयन्तीत्यर्थः ॥ सू० १६ ॥
प्रकार राजाकी आज्ञा पाकर ' ते कोडंबियपुरिसा जाव पञ्चष्पिणंति ' उन कौटुंबिक पुरुषों ने विजयवर्द्धमान नगर में जाकर शृंगाटक, त्रिपथ और चतुष्पथ आदि मार्गों में राजा की पूर्वोक्त घोषणा बार २ उद्घोषित कर, पीछे लौट कर " घोषणा कर दी है" इस प्रकार राजा को खबर दी ।
भावार्थ - जब उस राजा की अधार्मिक प्रवृत्ति से और अनीति मार्ग के आसेवन से संचित अशुभ कर्मों का विपाक हुआ तब उस राजा के शरीर में कुछ काल के बाद ही एक ही साथ श्वास, कास, ज्वर से लेकर कुष्ठ तक भयंकर १६ रोग फूट निकले । जो उस बात को प्रमाणित करते थे कि, संसार में रहकर अधार्मिक प्रवृत्ति ही चालू रखना मनुष्य के लिये हितकर मार्ग नहीं है । राजा इन रोगों से अत्यंत त्रस्त था । उसने अपने आदेशकारी जनों को बुलाकर कहा कि - ' हे देवानुप्रिय ! तुम जाओ और नगरमें प्रत्येक मार्ग पर इस बात की जोरदार शब्दों में बार २ घोषणा करो कि - 'एकादि राजा के शरीर में श्वासकासादिक रोगों ने घोषाणा भरी द्वीधी छे'-मा प्रमाणे रामनी आज्ञा पाभीने 'ते कोडुंबियपुरिसा जाव पच्चपिणंति' ते औटुमि पुरुषो मे विभयवर्द्धमान नगरमा रहने शृंगार, त्रिपथ અને ચતુષ્પથ આદિ માર્ગોમાં રાજાએ કહેલી પૂર્વોક્ત ઘેષણા વારંવાર કરી, પછી આવીને ‘ઘેષણા કરી દીધી છે.' આ પ્રમાણે રાજાને ખખર આપ્યા.
ભાવા જ્યારે તે રાજાની અધાર્મિક પ્રવૃત્તિ અને અનીતિમાના સેવનથી સંચય કરેલા અશુભ કર્માંના વિપાક (પરિપાક) થયા, ત્યારે તે રાજાના શરીરમાં કેટલાક સમય પછી એકજ સાથે શ્વાસ, કાસ, જવરથી આર ભીને કાઢ સુધીના ભયંકર સેાળ રાગા ફૂટી નીકળ્યા, જે એ વાતની સાક્ષી પૂરતા હતા કે;–સંસારમાં રહીને અધમય પ્રવૃત્તિ ચાલુ રાખવી તે માસ માટે હિતકર માર્ગી નથી. રાજા આ રાગોથી અત્યંત ત્રાસ પામતા હતા. તેણે પોતાના આજ્ઞાકારી માણસાને ખેલાવીને કહ્યું કે-હે દેવાનુપ્રિય ! તમે જાઓ, અને નગરમાં પ્રત્યેક માર્ગ પર આ વાતની અહુજ જેરાર શબ્દોથી વાર વાર ધોષણા કરો. કે: એકાદિરાજાના શરીરમાં
શ્રી વિપાક સૂત્ર
