________________
८९८
प्रश्रव्याकरणसूत्रे अव्यक्तमहाध्वनिकरणम् , रुदितम्-साश्रुरोदनम् , रटितं-कलहायितं-कलहवाक्यमित्यर्थः क्रन्दितम् इष्टवियोगादौ क्रन्दम् , निघुष्टम् उच्चैर्नादकरणम् , रसितम् =शूकरादिवत् शब्दकरणम् , करुणविलपितम्-पुत्रादिमृत्यौ सकरुणविलापकरणम् , एतेषामितरेतरयोगद्वन्द्वः, तानि श्रुत्वा श्रमणेन तेसु' तेषु 'अमणुण्णपावएम' अमनोज्ञपापकेषु अमनोज्ञाशुभेपु, 'सद्देसु ' शब्देषु तथा-'अण्णेमु य एवमाइएसु' अन्येषु च एवमादिकेषु समुपस्थितेषु शब्देषु ' न रुसियध्वं ' न रोषितव्यम्-रोषो न कर्तव्यः, ' न हीलियव्वं ' न हीलितव्यम् अवज्ञा न कर्तव्येत्यर्थः, 'न निदियव्वं ' न निन्दितव्यम्-निन्दा न कर्त्तव्या, ' न खिसियव्वं ' न खिसितव्यम्नाम त्रासन है । जिस प्रकार शृगाल आदि के शब्द होते है । अस्पष्ट जोर २ से बोलने का नाम उस्कूजित है। आंसू निकाल २ कर रोने का नाम रुदित है । कलहवर्धक वाक्यों का नाम रटित है । इष्ट के वियोग आदि होने पर जो रुदन करते समय वचन निकलते हैं वे नंदित वचन हैं । ऊँचे स्वर से जो बोलने में आते हैं वे निघुष्ट शब्द हैं। सूअर
आदि के जैसे शब्दों का बोलना इसका नाम रसित है। पुत्र आदि के मर जाने पर जो करुण विलाप किया जाता है। और उस समय जो शब्द मुंह से निकलते हैं वे करुण विलपित हैं । ऐसे शब्दों में तथा ( अण्णेसु य एवमाइएसु सद्देसु ) इसी प्रकार के और भी शब्द जो ( अमणुण्णपावएसु ) अमनोज्ञ अशुभ हों उन शब्दों में (समणेण) श्रमण का कर्तव्य है कि वह उनमें ( न रुसियव्वं ) रोष न करे । અંધકાર આદિમાં કુકાર આદિરૂપ શબ્દોનું નામ ત્રાસન છે, શિયાળ આદિના અવાજ તે પ્રકાર હોય છે. જોર જોરથી અસ્પષ્ટ બોલવું તેને ઉત્કૃજિત શબ્દ કહે છે. આંસું પાડી પાડીને રડવાના અવાજને રુદિત શબ્દ કહે છે. કલહવર્ધક વાકને રટિત વાક્ય કહે છે. ઈંટને વિયેગ આદિ થતાં રુદનની સાથે જે વચન નીકળે છે તેને કંદિતવચન કહે છે. ઊંચા આવાજથી બોલતા વચનને નિષ્ટ શબ્દ કહે છે. સૂઅર આદિ જેવા શબ્દો બોલવા તે રસિત શબ્દ કહેવાય છે. પુત્ર આદિનું મત્યુ થતાં જે કરુણ વિલાપ કરાય છે. અને ત્યારે જે શબ્દ મોઢામાંથી નીકળે છે તે કરુણ વિલપિત કહેવાય છે. એવાં શબ્દ प्रत्ये तथा “ अण्णेसुय एवमाइएसु सद्देसु" मे ४ ४२i lan Awa! २ “ अमणुण्णपावएसु" ममनोज्ञ अने अशुभ डाय, ते शोथी “न रुसियव्व" शेष न ४२“ समणेण" ते श्रमान तव्य छे. “ न हीलियव्वं" तेभनी अवज्ञा ४२वी नहीं, “न निदियव्व" निंही न ४२वी, “न
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
