________________
७००
प्रश्रव्याकरणसूत्रे विधस्य भब्यजनकस्य वस्तुनो वशात् न ' भीइयव्वं ' भेतव्यम् एवम् अनेन प्रकारेण ‘धिज्जेण' धैर्येण · भाविओ' भावितः ‘अंतरप्पा' अन्तरात्मा जीवः संयतकरचरणनयवदनः शरः सत्यार्जवसंपन्नो भवति ॥ ७ ॥
॥ इति चतुर्थी भावना ॥ अथ पञ्चमी मौनभावनामाह- पंचमं ' इत्यादि
मूलम्-पंचमं हासं न सेवियव्वं । अलियाइं असंतगाई जपंति हासइत्ता :परपरिभवकारणं च हासं, परपरिवायप्पियं च हासं, परपीलाकारगं च हासं, भेयविमुत्तिकारगं भयजनक वस्तु के बश से नहीं डरना चाहिये । ( एवं धेज्जेण भाविओ अंतरप्पा संजय करचरणनयणवयणो सूरो सच्चज्जवसंपन्नो भवइ ) इस प्रकार धैर्य से भाबित हुआ जीव अपने कर, चरण, नयन एवं वन की प्रवृत्ति को संयमित रखता हुआसत्यव्रत के पालनमें पराक्र मशाली बन जाता है और सत्य एवं आर्जव भाव से संपन्न हो जाता है।
भावार्थ-सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा सत्यव्रत की चौथी भावना कहा है। इस भावना का नाम धैर्यभावना है। इस भावना में धैर्य के अभाव में क्या २ हानि होती है और धैर्य रखने से क्या २ लाभ होते हैं, इन सब बातोंका विचार किया जाता है। इन विचारों से आत्मा जब धैर्य शाली बन जाती है तो वह अपने द्वारा गृहीत सत्य - व्रत को पूर्णरूप से सुरक्षित रखति हुइ स्थिर बना लेती है ।। सू०७॥ २नी नयन १२तुना नयथी ४२ मे नही, “ एवं धेज्जेण भाविओ अंतरप्पा संजयकरजरणनयणवयणो सूरो सच्चज्जवसंपन्नो भवई" २॥ ४॥२ धैय थी ભાવિત થયેલ જીવ પોતાના કર, ચરણ, નયન, અને વદનની પ્રવૃત્તિને સંયમિત રાખીને સત્યવ્રતના પાલનમાં પરાક્રમશાળી બની જાય છે અને સત્ય તથા આર્જવના ભાવયુક્ત બની જાય છે.
ભાવાર્થ–સૂત્રકારે આ વ્રત દ્વારા સત્યવ્રતની ચાથી ભાવના બતાવી છે. તે ભાવનાનું નામ હૈયંભાવના છે. આ ભાવનાનું વર્ણન કરતાં બૈર્યના અભાવે કયી કયી હાનિ થાય છે. અને શૈર્ય રાખવાથી કયા કયા લાભ થાય છે તે બધાને વિચાર કરાય છે. આ વિચારથી આત્મા જ્યારે ધર્યવાન બને છે ત્યારે તે પોતે ગ્રહણ કરેલ સત્યવ્રતને સંપૂર્ણ રીતે સુરક્ષિત અને સ્થિર अनावी से छ॥ सू० ७ ॥
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
