________________
६७०
प्रश्रव्याकरणसूत्रे
,
बोलना चाहिये ? इस बात को सूत्रकार कहते हैं - ' सच्चपि य इत्यादि ० ।
टीकार्य - ( सच्चं पिय संजमस्स उवरोहकारगं किंवि न वक्त्तव्वं ) सत्य होने पर भी जो वचन संयम का बाधक हो वह मुनिजन को थोडा सा भी नहीं बोलना चाहिये । सत्य होने पर भी जो वचन संयम के बाबक होते हैं वे इस प्रकार से हैं - ( हिंसासावज्जसंपत्त ) हिंसा और सावध जो वचन हैं वे सत्य होने पर भी संयम के बाधक होने के कारण नहीं बोलना चाहिये । हिंसा का तात्पर्य यहां प्राणिवध से और सावय का तात्पर्य पापयुक्त संलाप से है । इन सहित जो वचन होते हैं वे हिंसा सावध संप्रयुक्त वचन हैं। जिन सत्यवचनों से प्राणियों के प्राणों का वध होता हो, तथा जिनसे पोप में जीवों की प्रवृत्ति होती हो ऐसे वचन सत्य महाव्रती के लिये कभी भी भाषण करने योग्य नहीं है । (भेयविकहकारगं ) इसी तरह जो सत्यवचन चारित्र के ध्वंसक हो, आदि से संबंध रखते हों, तथा ( अणत्थवायकलहकारगं ) जिन सत्य वचनों का कोई प्रयोजन सिद्ध नहीं होता हो अर्थात् जो निरर्थक हो, जिन सत्य वचनों से परस्पर में वाद विवाद और कलह बढता हो, तथा
राजकथा
ते बात सूत्रार बतावे छे - " सच्च पि य " त्याहि.
सावध ने वचन
" सच्च पिय संजमस्स उवरोहकारगं किं वि न वक्तव्वं " સત્ય હોવા છતાં પણ જે વચન સયમમાં ખાધક હોય તે મુનિજને જરા પણ ખેલવુ જોઇએ નહીં. સત્ય હેાવા છતાં પણ જે વચન સંયમમાં બાધક હાય છે તે या प्रमाणे छे–“ हिंसा सावज्जसंपत्तं " हिंसा भने તે સત્ય હાવા છતાં પણ સયમનાં બાધક હોવાથી ખાલવાં જોઇએ નહીં. હિંસા એટલે આ જગ્યાએ પ્રાણિવધ સમજવા અને સાવદ્યને અ પાપયુક્ત સલાપ છે. હિંસા અને સાદ્યયુક્ત જે વચના છે તે હિંસાસાવદ્ય સ’પ્રયુક્ત વચન કહેવાય છે. જે સત્ય વચનાથી પ્રાણીઓનાં પ્રાણાના વધ થતા હાય તથા જે વચનેાથી પાપમાં જીવાની પ્રવૃત્તિ થતી હોય એવાં વચન સત્યમહાવ્રતીને માટે કદી પણ ખાલવાને ચાગ્ય હાતાં નથી, भेयविकहकारगं એ જ પ્રમાણે જે સત્ય વચન ચારિત્રના ઘાતક હોય, રાજકથા આદિ સાથે સબધ રાખતાં હાય, તથા अणत्थवायकलहकारगं ” हे सत्य वयनानुं કાઈ પ્રયાજન સિદ્ધ થતુ ન હાય એટલે કે જે નિરર્થક હોય, જે સત્ય वयनोथी परस्परभां वादविवाह भने असह बघतो होय तथा " अणज्जं " भे
(6
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
66
""
