________________
१९४
प्रश्रव्याकरणसूत्रे
'लोगो' लोकः = पृथिव्यप्तेजोवायुवनस्पतितिर्यङ्नरामरनारकरूपः, 'अंडकाओ ' अण्डकात् 'संभूओ' संभूतः = उत्पन्नः तत्र अण्डकोदभूतलोकवादिनां मतमित्थं यत् पूर्व पृथिव्यादिपञ्चभूतरहितं जगत् केवलं जलमयमासीत् तत्र महदण्डं चिरकाल विक्लेदितं सत् स्फुटितं द्विधाजातं पृथिवीरूपम् आकाशरूपं च तत्र सुरासुरनारकतिर्यग् रूपं जगत् सर्व समुत्पन्नमित्येवमण्ड कात् सृष्टिः । ' सयं भुणा' स्वयम्भुवा च ब्रह्मणा ' सयं स्वयं ' निम्मिओ' निर्मितः = निष्पादितः इति केचित् ब्रुवन्ति । तथाहि दृश्यमान जगदुत्पत्तेः पूर्व पृथिव्यादि पञ्चभूतरहितं विनष्ट स्थावरजङ्गमामरनरगन्धर्वयक्षराक्षसकिन्न र गरुड महोरगादि सकलविविध
,
"
(पण्णवेंति) प्ररूपित करते हैं, मृषावारूप वह दर्शन यह है - (लोगो अंडकाओ संभूओ ) यह पृथिवी अप, तेज, वायु वनस्पति, तिर्यच, मनुष्य, देव, नारकरूप लोक अंडे से उत्पन्न हुआ है । अंडे से लोक को उत्पन्न हुआ मानने वालों का मत इस प्रकार है यह लोक पहले पृथिवी आदि पाँचभूतों से रहित था, और केवल जलमय ही था । इसमें एक चिरकाल से गीला अंडा पड़ा हुआ था, जब वह फटा तो इसके दो टुकडे हुएएक टुकडा पृथिवीरूप हुआ और दूसरा टुकड़ा आकाशरूप हुआ- पृथिवी रूप टुकड़े में मनुष्य, तिर्यच, नारक आदिरूप तथा आकशरूप टुकड़े में सुर असुर आदिरूप समस्त जगत् उत्पन्न हो गया। इस तरह अंडे से यह सृष्टि हुई वे कहते हैं । ( सयंभ्रूणा सयं च निम्मिओ) कोई २ ऐसा भी कहते हैं कि यह जो दृश्यमान जगत् है वह उत्पत्ति से पहिले पहिले पृथिवी आदि पंचभूतों से रहित था । इसमें स्थावर, जंगम, अमर,
આ
छे. ते भृषावाहय दर्शन या प्रभानु छे" लोगो अंडकाओ संभूओ पृथ्वी, फ्यू, ते वायु, वनस्पति, तियंय, मनुष्य, देव भने नार४३५ बोअ ઈંડામાંથી ઉત્પન્ન થયા છે. ઇંડાંમાંથી સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન થયેલ માનનારની આ પ્રકારની માન્યતા છે—આ લેકે પહેલાં, પૃથિવી આદિ પાંચ ભૂતાથી રહિત હતા. અને ફક્ત જળમય જ હતા તેમાં એક ચિરકાળથી ભીનું ઈંડું પડેલું હતું જ્યારે તે ફાટયું ત્યારે તેના બે ટુકડા થયા-એક ટુકડો તે પૃથિવીરૂપ થયા અને બીજો ટૂકડો આકાશરૂપ થયા. પૃથિવીરૂપ ટુકડામાં મનુષ્ય, તિય ઇંચ, નારક આદિ રૂપ તથા આકાશ રૂપ ટુકડામાં સુર અસુર આદિ રૂપ સમસ્ત સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન થઈ ગઈ. આ રીતે ઇંડામાંથી સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન થયાનુ તેએ દર્શાવે છે.
भुणा
यं च निम्मिओ" अ अ मेवु यागु उहे छे सा ने भगत नभरे पडे છે તે ઉત્પત્તિ પહેલાં પૃથિવી આદિ પાંચ ભૂતાથી રહિત હતું. તેમાં સ્થાવર,
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
""
