________________
सुदर्शिनी टीका अ० १ सू० ४५ दुखप्रकारनिरूपणम्
१४५
पृ. १ अ.२ ते ३ वा.४ व. ५ छाया-एकेन्द्रियेषु पश्चसु, द्वादश-सप्त-त्रिक-सप्त-अष्टविंशतिश्च ।
२ इ. ३६. ४ इ. विकलेसु सप्त-अष्ट-नव, जल-ख-चतुष्पद-उरोग--भुजगेसु ॥१॥ अर्द्धत्रयोदश [१२॥] द्वादश, दशदशनवकं नरामरयोनरके । द्वादश पड्विंशतिः पञ्चविंशति,-भवन्ति कुलकोटिलक्षाणि ॥२॥" ॥४४॥ अथ दुःखसमुदयमाह--' कोदाले ' त्यादि ।
मूलम्-कोदाल-कुलिय दालण-सलिल-मलण-खुंभण-रुभणअणलाणिल-विहिसत्थघट्टण परोप्पराभिहणण-मारण-विराहणाणि य अकामगाई-परप्पओगोदीरणाहिय कज्जप्पओयणेहि य पेस्स पसु निमित्त ओसहाहारमाइएहिं उक्खणण-उक्कत्थण-पयणकोण पसिण-पिट्टण-भज्जण-गालण-आमोडण--सडण--फुडणभंजण-छेयण-तच्छण विलुचण--पंतज्झोडण-अग्गिदहणाइयाई, द्वीन्द्रिय जीवों के सात लाख, तेन्द्रिय जीवों के आठ लाख, चोइन्द्रिय जीवों के नौ लाख, जलचरों के साढा बारहलाख, खेचरों के बारह लाख, चतुष्पदों-थलचरों के दश लाख, उरगों के दशलाख, भुजगों के नौ लाख, मनुष्यों के बारह लाख, देवों के छच्चीस लाख और नरकों के पच्चीस लाख कुल कोटि हैं । कुलकोटि की व्युत्पत्ति " कुलानां कोटिः" इस प्रकार है । इसका तात्पर्य अपनी २ जाति में आकार आदि को लेकर विभाग से है, अर्थात्-पृथिवीकाय ओदि जीवों के जो आकार हैं उन आकारों के जो और अन्तर्भेद हैं वेकुलकोटि शब्द के वाच्यार्थ हैं ।।सू-४४॥
સાત લાખ, તેન્દ્રિય જીના આઠ લાખ, ચતુરિન્દ્રિય જીવોના નવ લાખ, જળચરેના સાડા બાર લાખ, બેચના બાર લેબ, ચતુષ્પદેથલચરેટના દશ લાખ, ઉરગના દશ લાખ, ભુજગોના નવ લાખ, મનુષ્યોને બાર લાખ, દેના છવીસ લાખ, અને નારીઓના પચીસ લાખ કુલકટિ (પ્રકાર) છે. કુલ
टिनी व्युत्पत्ति “ कुलानां कोटि " थाय छे तेनु तात्५५ २॥ प्रमाणे छे-पोत પિતાની જાતિમાં આકાર આદિ પ્રમાણે પાડેલા વિભાગને “કુલકેટિ' કહે છે. એટલે કે પૃથિવીકાય આદિ જીવના જે આકારે છે તે આકારના બીજા જે અન્તભેદ છે તે કુલકેટિ શબ્દના વાર્થ છે. તે સૂ-૪૪
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર