________________
अगारसञ्जीवनी टीका अ० १ ० ५, आनन्दगाथापतिवर्णनम् ८१ जनस्येत्यवधेयमेवमग्रेऽपि । प्रमाणम् प्रत्यक्षादिप्रमाणवद्धेयोपादेयप्रवृत्तिनिवृत्तिरूपतया संशयराहित्येन पदार्थसार्थपरिच्छेद (प्रत्याय)कः। आधारः आधारवत्सर्वे षामाश्रयभूतः। आलम्बनं रज्जुस्तम्भादिवद्विपदावटपतज्जनोद्धारकतयाऽवलम्बनम् । ननु कोऽनयोर्भेदः ? इति चेत् , यमधिष्ठाय जन उन्नति गच्छति स्वरूपावस्थो वा वर्त्तते स आधारः, यदवलम्बनेन च विपदो विनिवर्तते तदालम्बनमिनि भेदं गृहाण। समस्त लोगोंके भी आधार थे, जैसाकि ऊपर बताया जा चुका है। आगे जहाँ-जहा 'वि' (अपि-भी) आया है वहां सर्वत्र यही तात्पर्य समझना चाहिए।
आनन्द गाथापति अपने कुटुम्बके भी प्रमाण थे। अर्थात् जैसे प्रत्यक्ष अनुमान आदि प्रमाण संदेह आदिको दूर करके हेय (त्यागने योग्य) पदार्थों से निवृत्ति और उपादेय (ग्रहण करने योग्य) पदार्थों में प्रवृत्ति कराते हुए पदार्थोंको जनाते हैं, उसी प्रकार आनन्द भी अपने कुटुम्बियोंको बताते थे कि अमुक कार्य करने योग्य है, अमुक कार्य करने योग्य नहीं है, यह पदार्थ ग्राह्य है, यह अग्राह्य है। आनन्द अपने कुटुम्बके भी आधार (आश्रय)थे, तथा आलम्बन थे, अर्थात् विपत्तिमें पड़ने वाले मनुष्यको रस्सी या स्तंभ के समान सहारे थे।
शंका-आधार और आलम्बन में क्या अन्तर है ?
समाधान-जिस आश्रयके कारण मनुष्य उन्नति करता है या તાત્પર્ય એ છે કે તે કેવળ કુટુંબના જ આધારરૂપ નહતો; પરંતુ બધા લોકોના પણ આશ્રરૂપ હતું, કે જેમ ઉપર દર્શાવવામાં આવેલ છે. આગળ પણ જ્યાં न्या वि (अपी पा) माया छ, त्यो त्यो मधे से तात्पर्य सभावानुं छे.
આનંદ ગાથાપતિ પિતાના કુટુંબના પણ પ્રમાણ રૂપ હતું, અર્થાત્ જેમ પ્રત્યક્ષ અનુમાન આદિ પ્રમાણ સંદેહ આદિને દૂર કરીને હેય (ત્યજવાયેગ્ય) પદાર્થોથી નિવૃત્તિ અને ઉપાદેય (ગ્રડણ કરવાગ્ય) પદાર્થોમાં પ્રવૃત્તિ કરાવતા તે; પદાર્થોને દર્શાવે છે, તેમ આનંદ પણ પિતાના કુટુંબીઓને બતાવતે હતો કે–અમુક કાર્ય કરવું એગ્ય છે; અમુક કાર્ય કરવું એગ્ય નથી, અમુક પદાર્થ ગ્રાહ્ય છે અમુક પદાર્થ અગ્રાહ્યા છે, ઈત્યાદિ. - આનંદ પિતાના કુટુંબને પણ આધાર (આશ્રય) હો, તથા આલંબન હતે, અર્થાત્ વિપત્તિમાં પડેલા મનુષ્યને દેરડું અથવા થાંભલાના જેવા આધાર ३५ ता.
શંકા-આધાર અને આલંબનમાં શું અંતર છે. સમાધાન–જે અશ્રયને કારણે મનુષ્ય :ઉન્નતિ કરે છે, અથવા જે ને તે
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
