________________
२६
उपासकदशासूत्रे
5
तन्तुषूपरितनतन्तुच्छेदमन्तरेण तदधोऽधः स्थिततन्तुच्छेदासम्भवात्परस्परमस्त्येव तन्तुच्छेदे कालभेदः, यथा -शतं कमलानां पत्राणि कश्चित् सुदृढो निपुणः म्रुच्यादिना विध्यति, तत्राऽऽपाततो लाघवाद् युगपद्वेधनस्य प्रतीतात्रप वस्तुतो न युगपद्वेधनं किन्तु क्रमेणैव यथा वा - अद्यत्वे तारयन्त्रमेकत्र स्थेशनादावाहन्यमानं युगपदिव क्रोशसहस्रमुल्लङ्घयत् प्रतिभाति, वस्तुतस्तु सूक्ष्मतमः क्रमस्तत्रापि वर्त्तत एवेति, तथा च प्रकृते प्रतितन्त्वपि संख्यातपक्ष्मणां सत्त्वेन प्रथमपक्ष्मत्रोटनं विना तदपरापरतक ऊपर के तन्तु न फटें तब तक नीचेके तन्तु फट नहीं सकते, अतः कपड़े फटने में कालका भेद अवश्य होता है। जैसे एक दूसरे से सटे हुए कमलके सौ पत्तोंको कोई निपुण और बलवान् व्यक्ति एक दम सुई आदि से छेद देता है उससमय भी सहमा ऐसा प्रतीत होता है कि सौ पत्ते साथ ही छिद गए है, परन्तु यह भी भ्रम ही है; क्योंकि जिस समय पहला पत्ता छिदा था उस समय दूसरा नहीं छिदा, और जब दूसरा छिदा तब तीसरा नहीं छिदा था, अतः वास्तव में सब पत्तोंका छेदन क्रमशः हुआ है । अथवा जैसे- आजकल तार-घर या स्टेशन आदिमें एक जगह तार खटखटाते ही हजारों कोस तक वह एकही समय में चला गया प्रतीत होता है, किन्तु वहाँ भी सूक्ष्म क्रम अवश्य है । इसी प्रकार कपडे के विषय में भी समझिए । (यह तो कहही चुके हैं कि कपडा संख्यात तन्तुओंसे बना है किन्तु) एक एक तन्तुमें भी संઅને જ્યાંસુધી ઉપરના તંતુએ ન તૂટે ત્યાં સુધી નીચેના ત ંતુએ તૂટી શકતા નથી. એથી કપડું ફાટવામાં કાળના ભેદ અવશ્ય થાય છે. જેમ એક બીજાને ચુંટી રહેલી કમળની સે। પાંદડીએને કેાઇ નિપુણ અને બલવાન વ્યકિત એકદમ સેય આદિથી છેદી નાંખે છે, તે વખતે પણ સહસા એમ જ પ્રતીત થાય છે કે સેએ પાંદડી એકી સાથે છેદાઈ ગઈ છે, પરંતુ એ પણ ભ્રમ જ છે, કારણ કે જે સમયે પહેલી પાંદડી છેદાઈ હતી તે સમયે બીજી પાંદડી છેદાઇ નહોતી; અને જ્યારે ખીજી છેદાઈ હતી ત્યારે ત્રીજી છેદાઈ નહોતી, તેથી વસ્તુતઃ ધી પાંદડીઓનું છેદન ક્રમશઃ થયું છે. અયવા જેમ આજકાલ ટેલીગ્રાફિક એડ્ડીસ વગેરેમાં એક જગ્યાએ તાર ખટખટાવતાંજ હજારો કેસ દૂર સુધી તે અવાજ એકજ સમયે ચાલ્યા ગયા એમ પ્રતીત થાય છે, પરન્તુ તેમાં સૂક્ષ્મ ક્રમ અવશ્ય હોય છે. એજ પ્રમાણે કપડાની ખાખતમાં પણ સમજવું. (એ તેા કહેવામાં આવ્યું છે કે કપડુ સખ્યાત તંતુઓનુ ખનેલુ છે, પરન્તુ ) એક એક ત ંતુમાં પણ સ ંખ્યાત—સ ંખ્યાત पक्ष्म (३१) छे.
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
