________________
२१८
उपासकदशाङ्गसत्रे कस्सवि णियेवि हत्थे, विहलं खग्गाइधारणं तीओ । चोत्थो सो सावज्जो,-वएसदाणं भणिज्जए जमिह ॥ ४ एएसि सव्वेसिं, पु-धुत्ताणं चउण्हमिह सत्थे ।
विहिपुव्वं संचाओ, अक्खायमणत्थदंडवेरमणं ॥ ५ ॥” इति । तुर्धा, तत्रापध्यानेनाऽऽचरितमपथ्यानाऽऽचरितमातरौद्रध्यानवशतया निष्प्रयोजन पाणिसंक्लेशनमित्यर्थः । प्रमादेनाऽऽचरितंप्रमादाऽऽचरितं-प्रमादतो निष्पयोजनमपभाषणादिकरणं, घृततैलादिभाजनान्युद्घाटय रक्षणं चेत्यर्थः। हिंसासाधनस्वाहिंसा=तरवारि-शुल-भल्ल गणाशादिशस्त्रं तस्य प्रदानं-हिंसाप्रदान-निष्पयोजनं कस्यचिद्धस्ते शस्त्रादीनां समर्पणमित्यर्थः । उपलक्षमेतनिष्प्रयोजनं स्वहस्ते धारणस्यापि । पापप्रधानं यद्वा पापजनकं कर्म-पापकर्म तस्योपदेशः पापकर्मोपदेशः-निष्प्रयोजनं सावद्योपदेशदानमित्यर्थः । एभ्यश्चतुर्योऽनर्थदण्डेभ्यो विरमणमनर्थदण्डविरमणम् । (२) प्रमादाचरित, (३) हिंसाप्रदान, और (४) पापकर्मोपदेश। आर्तध्यान
और रौद्रध्यानके वश होकर प्राणीको संक्लेश पहुँचाना अपध्यानाचरित है (१), प्रमादके वश होकर व्यर्थ बुरे (कष्टप्रद) वचन बोलना आदि, अथवा प्रमाद-वश घी तेल आदिके वर्तनोंको उघाडा (खुला) रखना प्रमादाचरित है (२), विना प्रयोजन, तलवार, शूल, भाला, गंडाशा आदि हिंसाके साधनभूत शस्त्रांको किसीके हाथमें देना उपलक्षणसे अपने हाथमें रखना भी हिंसा-प्रदान अनर्थदण्ड है (३), पापकी प्रधानता बाला अथवा पापको पैदा करने वाला अर्थात् सावध उपदेश देनापापकर्मोपदेश अनर्थ-दण्ड है (४)। इन चारों प्रकारके अनर्थदण्डों से विरत हो जाना अनर्थ-दण्ड-विरमण व्रत है । छ (१) अपच्या नायश्ति, (२) प्रभाहायरित. (3) साहान, (४) पा५४ पहे. આર્તધ્યાન અને રૌદ્રધ્યાનને વશ થઈને પ્રાણીને નિપ્રોજન સંકલેશ પહોંચાડે એ અપધ્યાનાચરિત છે. (૧) પ્રસાદને વશ થઈને વ્યર્થ ખરાબ (કષ્ટપ્રદ) વચને બે લવાં વગેરે, અથવા પ્રમાદવશ ઘી તેલ આદિનાં વાસણોને ઉઘાડાં રાખવાં એ પ્રમાદા ચરિત છે. (૨) પ્રયજન વિના તલવાર,શૂળી, ભાલા, આદિ હિંસાનાં સાધનભૂત શસ્ત્રને કૅઈના હાથમાં આપવાં, ઉપલક્ષણે કરીને પિતાના હાથમાં રાખવાં એ પણ હિંસાપ્રદાન અનર્થદંડ છે. (૩) પાપની પ્રધાનતાવાળો અથવા પાપને પેદા કરનાર અર્થાત્ સાવધ-ઉપદેશ આપ એ પાપકર્મોપદેશ અનર્થદંડ છે. (૪) એ ચારે પ્રકારના અનર્થદંડથી વિરત થઈ જવું તે અનર્થદંડવિરમણ વ્રત છે.
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
