________________
ज्ञाताधर्मकथासूत्रे
प्रामाण्यादन्यस्यापि श्रावकादेस्तावदेव तदिति मन्तव्यं चरितानुवादरूपत्वादस्य, इति । न चेत्यस्य मन्तव्यमित्यत्रान्वयः । द्रौपदी प्रणिपातदण्डकमात्रं - दण्डवत्मणाममात्ररूपं चैत्यवन्दनं प्रतिमावन्दनं कृतवतीत्यर्थं बुद्ध्याऽन्यपि श्रावक एतत्सूत्रं प्रमाणमाश्रित्य तावदेव तत् प्रणिपातदण्डकमात्रं वन्दनं कुर्यादिति न मन्तव्यम्, तत्र कारणमाह ' चरितानुवादरूपत्वादस्य ' इति । अस्य एतत्सूत्रस्य चरितानुवादरूपत्वात् ज्ञातप्रदर्शकतया यथावृत्तस्य तत्तच्चरितस्यानुवादरूपत्वात् न तु भगवता ' जयं चरे जयं चिट्ठे ' इत्यादिवत् कचिदाज्ञा प्रदत्ता |
"
तस्मादस्य विधिनिषेधबोधकत्वं न संभवतीत्याह - ' न च चरितानुवादवचबात भी सिद्ध हो जाती है कि अन्य श्रावकों को भी इसी प्रकार वन्दन नमन करना चाहिये-सो इस प्रकार का कथन ठीक नहीं है । कारण कि यह चरितानुवाद रूप है ।
भावार्थ- कोई अन्य श्रावक जन ऐसा समझकर कि सूत्र में जब द्रौपदी ने दण्डकी तरह होकर चैत्यवंदन किया है तो इसी सूत्रकी प्रमाणता लेकर हमें भी इसी तरह से प्रणाम करना चाहिये सो इस प्रकार की मान्यता उनकी ठीक नहीं है कारण कि यह चरित का ही अनुवादक है । चरितका अनुवादक वाक्य विधेयरूप से मान्य नहीं होता है । यह सूत्र चरित का अनुवादक रूप है - इसका यह भाव है कि यह वाक्य ज्ञात अर्थ का प्रदर्शक होने से पहिले जो जो बातें २ जिस २ रूपमें हो चुकी हैं उन सब का अनुवादक रूप है । " जयं चरे जयं चिट्ठे " इत्यदि सूत्र की तरह यह विधि वाक्य नहीं है । इसीलिये भगवान ने प्रतिमा के पूजन और वंदना, नमन करने आदि की आज्ञा कहीं भी सूत्र में नहीं दी પ્રમાણે જ વંદન નમન કરવાં જોઇએ. તેા આ જાતનું કથન ચેગ્ય નથી, કેમકે આ ચિતાનુવાદ રૂપ છે.
ભાવા —ગમે તે શ્રાવક આમ સમજીને કે સૂત્રમાં જ્યારે દ્રૌપદીએ દડાકારે થઈને ચૈત્ય વદન કર્યું છે તે આ સૂત્રને જ પ્રમાણુ સ્વરૂપ માનીને અમારે પણ આ પ્રમાણે જ પ્રણામ કરવા જોઇએ. તે તેમની આ વાત પણ ઠીક કહી શકાય તેમ નથી, કેમકે આ ચરિતના જ અનુવાદક છે. ચિરતનું અનુવાદક વાકય વિધેય રૂપમાં માન્ય હાતું નથી. આ સૂત્ર રતને અનુ. વાદક રૂપ છે. આને ભાવ એ છે કે આ વાકય જ્ઞાત અનેા પ્રશ્નક હાવાથી જે જે વાત જે રૂપમાં થઈ ચૂકી છે તે બધાનુ અનુવાદક રૂપ છે" जय चरे जय चिट्ठे " धत्याहि सूत्रनी प्रेम या विधिवाक्ष्य नथी. भेटला માટે ભગવાને પ્રતિમાના પૂજન અને વંદન, નમન કરવા વગેરેની આજ્ઞા સૂત્રમાં
४१२
-
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્ર ઃ ૦૩
