________________
विजयतस्कर वर्णनम्
सर्वग्राही- - यथा जलं स्वविषयप्राप्त
सर्व सर्वस्मादपहरति । 'उक्कं चण
उत्कश्चनवश्चन माया
अनगारधर्मामृतवर्षिणा टीका अ. ३ सू. ४ वा । ' जलमिव सव्वग्गाही' जलमिव सर्व स्वान्तर्गतं करोति तथैवासौ ववणमायानि पडिकडकवडसाइप ओग बहुले' निकृति कूटकपटसातिसंप्रयोग बहुलः, तत्र - 'उक्कं चण' उत्कश्चनं= स्वपरगुणाभावेऽपि गुणकीर्त्तनम्, 'वंचण' वञ्चनं छलकरणं, माया=परवश्चनम्, 'नियडि' निकृतिः = मायाऽऽच्छादनार्थ पूनर्मायाकरणं-बकवृत्या गर्तलकतिधारणम्, 'कूड' कूटं परवञ्चनार्थ तुलादेन्यूनाधिककरणम्. 'कवड' कपटम् = वेषभा पादिविपर्ययकरणम्, एभिरुत्कञ्चनादिभिः सह 'साइसंपयोग' सातिसंपयोगः - अतिशयेन योगस्तेन यो बहुलः = व्याप्तः सकलकूटकपटादि भाण्डागार - इत्यर्थः । 'चिरनगरविणदुदुसीलामारचरिते' चिरनगर विनष्टदुष्टशीलाचार
५८१
लूटने वाला था । जल की तरह सर्वग्राही था अर्थात् जल जिस प्रकार अपने में पडे हुए पदार्थ को अपने भीतर ले जाता है उसी प्रकार यह भी दूसरों के पास से समस्त चीजों का अपहरण कर अपने पास रख लेता था। अपने भीतर जो गुण नहीं थे उनकी भी यह अपने में हैं इस तरह की प्रशंसा किया करता था । वंचना -छल करने में यह विशेषपटु- बतुर था, माया परवचन में बहुत होशियार था - निकृति अपने मायावारीको दवाने में दुबारा माया करने में बडा ही सिद्धहस्त था । तुला आदि का न्यूनाधिक करना इसका नाम व्यूह है, वेष आदि को बदलना इसका नाम कपट है। इन सबके करने में यह प्रख्यात था । अर्थात् इन उत्कंचन माया, निकृति कूट, कपट का यह भण्डार था। चिरकाल से यह नगर से बाहर रहता था । इसलिये इसका स्वभाव दुष्ट हो गया था । आचार- कुल मर्यादारूप હતા. પાણીની જેમ તે સર્વગ્રાહી હતા— એટલે કે પાણી જેમ તેમાં પડી ગયેલા બધા પદાર્થો તે પોતાની અંદર લઈ જાય છે, તે પ્રમાણે જ તે ચાર પણ ખીજાએની પાસેથી મધી વસ્તુઓ ચારીને તેની પાસે સંગ્રહી રાખતા હતા. જે ગુણા તેમાં હતા તેમની પણ ખીજાએની સામે પ્રશંસા કરતા રહેતા હતા. ખીજાને છેતરવામાં તે પાવર્યાં હતા. માયા એટલે કે ખીજાને ઠગવામાં તે ખૂબ જ કુશળ હતા. નિકૃતિ-એટલે કે માયા ચારીને પરાજિત કરવામાં તે ખીજી વખત માયા ( પર વચન ) કરવામાં બહુ જ ચતુર હતા. ત્રાજવાં વગેરેને ચાલાકીથી ન્યૂનાધિક કરવું તેનું નામ વ્યૂહ છે. વેષભૂષા વગેરે અઢલવી તે કપટ કહેવાય છે. આ માટે તે अय्यात हुतो. भेटले उत्खन, वयन, भाया, निरृति, ईट, पटना ते मनो હતા. લાંખા વખતથી તે નગરની બહાર જ રહ્યા કરતા હતા. એટલા માટે સ્વભાવે
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્ર ઃ ૦૧
