________________
४८४
भगवतीस्त्रे भेदाः कथिता स्तथैवात्रापि पञ्चविधा ज्ञातव्याः पृथिवीकायिका यावद्वनस्पतिकायिका इति । 'कइविहा णं भंते ! अणंतरोववन्नगा कण्हलेस्सा भवसिद्धिया एगिदिया पन्नत्ता' कतिविधा:-कतिपकारकाः खलु भदन्त ! अनन्तरोपपत्रकाः कृष्णलेश्या भवसिद्धिका एकेन्द्रियाः प्रज्ञप्ताः कथिताः ? इति प्रश्नः, उत्तरमाह -जहेव' इत्यादि, 'जहेब अणतरोववन्न उद्देसओ ओहिओ तहेव' यथैवानन्तरोपपन्नोद्देशक औधिक स्तथैव चतुस्त्रिंशच्छतकस्य औंघिके द्वितीये अनन्तरोपपनामकरणे यथा कथितं तथैवात्रापि सर्व ज्ञातव्यम् । कतिपकारका इति प्रश्नस्य पञ्चमकारकाः तद्यथा-पृथिवीकायिका यावद्धनस्पतिकायिकाः, अनन्तरोपपन्न कृष्णलेश्यभवसिद्धिक पृथिवीकायिकाः कति प्रकारका इति प्रश्नस्य द्विप्रकारकाः सूक्ष्माश्च बादराश्च एवं यावद्वनस्पतिकायिकाः। अत्र द्विपद एव भेदो वर्णयितव्यः अनन्तरोपपन्नकत्वादेव पर्यापर्याप्तभेदयोरभावादिति। अन्यत्सर्व प्रथमोद्देशकवदेव ज्ञातव्यम् ॥ 'कइविहा णं भंते ! परंपरोवत्रन्नणा कण्हलेस्सा भवसिद्धि प्रकार से यहां पर भी सब प्रकरण जानना चाहिये । जैसे-कृष्णलेश्या वाले भवसिद्धिक एकेन्द्रिय जीव पृथिवीकायिक से लेकर वनस्पति कायिक तक पांच प्रकार के कहे गये हैं अनन्तरोपपन्नक कृष्णलेश्या वाले भवसिद्धिक पृथिवीकायिक जीव सूक्ष्म और बादर के भेद से दो प्रकार अकायिक तेजस्कायिक वायुकायिक और वनस्पतिकायिक इन सब एकेन्द्रिय जीवों के भी जानना चाहिये । यहां पर्याप्त और अप.
प्ति ऐसे दो भेद विवक्षित नहीं हुए हैं। क्यो कि अनन्तरोपपन्नक होने से इन में ये दो भेद होते नहीं है । और सब कथन इन के संबन्ध में प्रथमोद्देशक के जैसा ही समझना चाहिये । 'कइविहा णं भंते ! परंपरोषवन्नगा' हे भदन्त ! परम्परोपपन्नक कृष्णलेश्यावाले શતકનો અનંતરપપનક સંબંધી ઉદ્દેશા જે પ્રમાણે કહેવામાં આવેલ છે, એજ પ્રમાણે અહિયાં પણ તમામ પ્રકરણ સમજવું. જેમ કે-કૃષ્ણલેશ્યાવાળા ભવસિદ્ધિક એકેન્દ્રિય પૃથ્વીકાયિકથી લઈને વનસ્પતિકાયિક સુધી પાંચ પ્રકારના કહેવામાં આવેલ છે. અનંતર ૫૫નક કૃષ્ણલેશ્યાવાળા ભવસિદ્ધિક પૃથ્વીકાયિક જીવ સૂમ અને બાદરના ભેદથી બે પ્રકારના કહેલ છે. આ જ પ્રમાણેના આ બે ભેદે અષ્કાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિક આ સઘળા એક ઈન્દ્રિયવાળા જીવેના સંબંધમાં પણ સમજવા. અહિયાં પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત આ બે ભેદની વિવક્ષા કરેલ નથી. કેમ કે અનંતર ૫૫નક હોવાથી આમનામાં આ બે ભેદ હતા નથી. બાકીનું સઘળું કથન આ વિષયના સંબંધમાં પહેલા ઉદ્દેશામાં કહ્યા પ્રમાણે સમજવું.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૭
