________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका श०३१ उ.१ २०४ चतुर्युग्मनिरूपणम् । द्यन्ते ? गौतम ! आत्ममयोगेणोत्पद्यन्ते नो परमयोगेण उत्पद्यन्ते । इत्यादिकं सर्व पञ्चविंशति शतकीयाष्टमोद्देशके नैरयिकाणां यथा वक्तव्यता तथैव इहापि नारकाणां वक्तव्यता ज्ञातव्या एतदाशयेनाह-'एवं जहा' इत्यादि, ‘एवं जहा पंचवीसइमे सए नेरइयाणं वत्तमया तहेव इह वि भाणियन्या जाव आयपोगेण उववज्जति णो परप्पयोगेण उववज्जति' एवं यथा पञ्चविंशतितमे शते अष्टपोद्देशके नैरयिकाणां वक्तव्यता तथैवेहापि भणितव्या कियत्पर्यन्तं पञ्चविंशतिशतकीयाष्टमोद्देशकस्य नारकवक्तव्यता इहाध्येतव्या तत्राह-'जाव' इत्यादि । यावदात्मपयोगेणोत्पद्यन्ते नो परमयोगेणोत्पद्यन्ते, एतत्पर्यन्तं पूर्व वक्तव्यता वक्तव्येति । सामान्यतः क्षुल्लक कृतयुग्मप्रमाणकनारकाणामुत्पातादिकं पदर्य विशेषतः शुदकृतयुग्मादि नारकाणां वक्तव्यतां दर्शयन् माह-'रयणप्पभाए' इत्यादि, 'रयणप्पभा पुढनी खुड्डाग कडजुम्म नेरइयाणं भंते ! को उवरज्जति' रत्नपभापृथिवी क्षुल्लककृतयुग्म गौतम वे नारक आत्मपयोग से उत्पन्न होते हैं परप्रयोग से उत्पन्न नहीं होते हैं । इत्यादि सर्व कथन २५ वें शतक के आठवें उद्देशक में नैरयिकों के सम्बन्ध में जिस प्रकार कहा गया है सो वही सब यहां पर भी कहना चाहिये । इसीलिये सूत्रकार ने 'एवं जहा पंचवीसहमे सए नेरइ. पाणं वत्तव्यया तहेव इहवि भाणियच्या जाव आयप्पओगेण उववज्जति णो परप्पओगेण उधवजंति 'ऐसा सूत्रपाठ कहा है। इस प्रकार सामा. न्यतः क्षुल्लक कृतयुग्म प्रमागवाले नारकों का उत्पाद आदि प्रकार कह कर अब विशेषतः क्षुद कृतयुग्मादि प्रमाण वाले नारकों की वक्तव्यता को दिखाने के निमित्त सूत्रकार कहते हैं-इसमें गौतम ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है-'रयणप्पभा पुढची खुड्डाग कडजुम्म नेरइयाणं भंते ! कओ उववज्जति' हे भदन्त ! क्षुद कृतयुग्मराशि प्रमाणवाले रत्नप्रभा કે પર પ્રયોગથી ઉત્પન્ન થાય છે? હે ગૌતમ ! તે નારકે આત્મ પ્રોગથી ઉત્પન્ન થાય છે, પરપ્રયોગથી ઉત્પન્ન થતા નથી. વિગેરે તમામ કથન પચ્ચીસમા શતકના આઠમા ઉદ્દેશામાં નરયિકના સંબંધમાં કહેવામાં આવેલ छ. तो ते सघणु ४थन माडियां ५५] सभ पु. तेथी सूत्रधारे 'एवं जहा पंचवीसइमे सए नेरइयाण वत्तव्वया तहेव इह वि भाणियचा जाव आयप. योगेण उतवज्जति णो परप्पओगेण उववज्जत' से प्रमाणे सूत्रा४ छे. આ રીતે સામાન્યતઃ સુલકકૃતયુગ્મ પ્રમાણવાળા નારકોના ઉત્પાદ વિગેરે પ્રગટ કરીને હવે વિશેષરૂપે ક્ષુદ્રયુગ્મ વિગેરે પ્રમાણુવાળા નારકેનું કથન કરવા માટે સૂત્રકાર કહે છે.-આમાં ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એવું પૂછયું छ-'रयणप्यभा पुढवी खुड्डागकडजुम्मनेरइया णं भते! कओं उववज्जति'
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૭
