________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०३१ उ.१ सू०४ चतुर्युग्मनिरूपणम् प्लवमानः-उत्प्लवमानः कूर्दन् सः 'अज्झवसाण.' इत्यादि, ‘एवं जहा पंचवीसइमे सए अट्ठम उद्देसए' इत्यादि, एवं यथा पञ्चविंशतितमे शतेऽष्टमोद्देशके, इत्यादि, तथाहि-अध्यवसाययोगनिर्वतितेन करणोपायेन प्लमानाः प्लवकाइव भविष्य. काले तं भवं परित्यज्य पुरतोऽग्रेतनं भवमुपसंपद्य विहरन्ति । तेषां खलु भदन्त ! जीवानां कथं शीघ्रा गतिः ? कथं च शीघ्रो गति विषयः प्रज्ञप्तः ? गौतम ! तद्यथा नामकः कश्चित्पुरुषः तरुणो बलवान् यावत् त्रिप्तमयेन वा विग्रहेणोत्पद्यन्ते तेषां जीवानां नारकाणां तथा शीघ्रा गतिः पवत्तेते तथा शीघ्रो गतिविषयः प्रज्ञप्तः। हुआ अपने पूर्व के स्थान को छोड़कर आगे के स्थान को प्राप्त करता है-इसी प्रकार से नारक भी पूर्व के भव को छोड़कर अध्यवसाय रूप कारण के वशसे आगामीनारक के भयको प्राप्त करते हैं एवं जहा पंचवीसहमे सए अट्ठम उद्देसए.' इत्यादि रूप से पच्चीसवें शतक के आठवें उद्देशक में 'नेरल्याणं वत्तव्यया तहेव इह वि भाणियव्या जाव आयप्पओगेणं उववज्जति नो परप्पओगेणं उववज्जति' नैरथिकों के सम्बन्ध में जो वक्तव्यता कही गई है वहीं वक्तव्यता यहां पर भी कहनी चाहिये यावत् वे आत्मप्रयोग से उत्पन्न होते हैं परप्रयोगसे उत्पन्न नहीं होते हैं। 'हे भदन्त ! उन जीवों की शीध्र गति कैसी है ? और उस शीघ्र गतिका विषय कैसा होता है ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गौतम जैसे कोई तरूण बलवान् पुरुष चौदहवें शतक में प्रथम उद्देशक में कहे अनुसार हो यावत् तीन समयवाले विग्रह से वे नारक उत्पन्न होते है, इस प्रकार की शीध्र गति उन नारक जीवों की होती है। और ऐसा ही उनकी કૂદતે પિતાના પહેલાના સ્થાનને છોડીને આગળના સ્થાનને પ્રાપ્ત કરે છે, એજ પ્રમાણે નારક પણ પૂર્વભવને છોડીને અધ્યવસાય રૂપ કારણને વશ થઈને भावना ना२४ सपने प्रात ४२ छे. 'एवं जहा पंचवीसइमे सए अमउद्देसए' विगैरे ४२थी ५२यासमा श1811 8मा देशमा 'नेरइयाणं वसव्वया तहेव दुहवि भाणियव्वा जाव आयप्पओगेण उववज्जति नो परप्पओगे उववज्जति' નૈરયિકના સંબંધમાં જે કથન કરવામાં આવેલ છે, એજ કથન અહિયાં પણ કહેવું જોઈએ. યાવત્ તેઓ આત્મ પ્રગથી ઉત્પન્ન થાય છે. પર પ્રયોગથી ઉત્પન્ન થતા નથી. હે ભગવન્ તે છાનું શીઘગમન કેવું હોય છે? અને તે શીઘગમનનો વિષય કેટલે ને કે હોય છે ? ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે ગૌતમ! ચૌદમા શતકના પહેલા ઉદેશામાં કહ્યા પ્રમાણે એટલે કે-જેમ કે યુવાન બલશાલી પુરૂષ હોય યાવતુ ત્રણ સમયવાળી વિગ્રહ ગતિથી તે રકે ઉત્પન્ન થાય છે. આ રીતની શીધ્રગતિ તે નરક જીવની હોય છે, અને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૭