________________
प्रसेवचन्द्रिका टीका श०३० उ.१ सू०३ नै० आयुष्ककर्मबन्धनिरूपणम् ११३ देषायुष्क प्रकुर्वन्ति । पञ्चन्द्रियनियंग्योनिकाः यदा सम्यग्दृष्टयः कृष्णलेश्याघशुभपरिणामवन्तो भवन्ति तदा ते पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिका न किमपि आयुष्क प्रकुर्वन्ति, यदा तु तेजोलेश्यादि शुभ परिणामवन्तो भवन्ति सम्यग्दृष्टिक पश्च न्द्रियतिर्यग्योनिकाः तदा तु देवायुक प्रकुर्वन्ति, तत्रापि न भवनवासि देवाचा युष्क किन्तु केवलं वैमानिकायुष्कमेव प्रकुर्वन्तीति भावः । तथा शेषा समवसरणत्रयवन्तस्तिर्यपञ्चेन्द्रियाश्चत्वार्यपि नरकाधाषि बध्नन्तीति । 'तेउलेस्सा जहा सलेस्सा तेजोलेश्या परिणामवन्तः सलेक्य जीववदेव ज्ञातव्याः क्रियावादि तेजोलेश्यावन्तः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः केवलं देवायुकमेव प्रकुर्वन्ति, शेषा स्त्रयोऽक्रियावादिनोऽज्ञानिकवादिनो वैनयिकवादिनस्तु त्रिविधमायुष्क यध्नन्ति देवायुष्क का बन्ध करते हैं। क्यों कि सम्यग्दृष्टि तिर्यश्च जब कृष्णआदि अशुभ लेश्या के परिणामवाले होते हैं तब वे किसी भी आयुका पन्ध नहीं करते हैं। और जब ये तेजोलेश्यादि शुभ परिणामवाले होते हैं तब वे सिर्फ एक देवायुष्क का ही बंध करते हैं। देवायुष्क के बंध में भी वे भवनवासी आदि देवों की आयुष्क का बन्ध नहीं करते हैं किंतु एक वैमानिक आयुष्क का ही बन्ध करते हैं। और शेष तीन समवसरणवाले तिर्यश्च पंचेन्द्रिय चारों गति की आयुष्क बांधते हैं। 'तेउलेस्सा जहा सलेस्सा' तेजोलेश्वावाले क्रियावादी पञ्चेन्द्रिय तिर्यञ्च सलेश्य जीवों के कथन अनुसार केवल एक देवायुष्क का ही बन्ध करते हैं। बाकी के तीन अक्रियावादी, अज्ञानिकवादी और वैनयिकवादी तेजोलेश्यावाले पचेन्द्रियतिर्यश्च चारों प्रकार के आयु का बन्ध करते हैं। क्यों कि सलेश्य तिर्यपचेन्द्रिय जीवों के इसी સમ્યગૃષ્ટિવાળા તિર્યંચે જયારે કૃષ્ણલેશ્યા વિગેરે અશુભ લેશ્યાના પરિણામવાળા હોય છે, ત્યારે તેઓ કઈ પણ આયુને બંધ કરતા નથી. અને જ્યારે તેઓ તેજલેશ્યા વિગેરે શુભ પરિણામવાળા હોય છે, ત્યારે તેઓ કેવળ એક દેવ આયુધ્યને જ બંધ કરે છે. દેવાયુષ્યના બંધમાં પણ તેઓ ભવનવાસી વિગેરે દેના આયુનો બંધ કરતા નથી. પરંતુ એક વૈમાનિક દેવના આયુષ્યને જ બંધ કરે છે. અને બાકીના ત્રણ સમવસરણવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય ચારે ગતિની આયુનો બંધ ४२ छे. 'तेउलेस्सा जहा सलेस्सा' तश्या जियावासी ५'यन्द्रियतिय यसवेश्य જીના કથન પ્રમાણે કેવળ એક દેવઆયુને જ બંધ કરે છે. બાકીના અક્રિયાવાદી, અજ્ઞાનવાદી, અને વૈયિકવાદી તેજલેશ્યાવાળા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ ચારે પ્રકારના આયુષ્યને બંધ કરે છે. કેમ કે-લેશ્યાવાળા જીવને આજ રીતનું પરિણામ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૭
