________________
५९८
मगवतीसूत्रे दिषु भवति, न च तत उदट्टतः सिद्धिपन्थानमधिरोहति, तदेवमसौ कृष्णलेश्यो नारकः तियरपोनिकायायु बद्धया पुन भन्स्यति अचरमशरीरत्वादिति । तथा कृष्णलेइयो नारक आयुष्कर्मणोऽबन्धकाले आयुष्कं कर्म न बध्नाति, भविष्य स्काले तु भन्स्यतीत्येवं तृतीयो भङ्गो घटते । चतुर्थ भङ्गस्तु कृष्णलेश्यनारकस्य नास्ति, आयुरबन्धकत्वस्यामावादतः द्वावेव प्रथमतृतीयौ भङ्गौ कृष्णलेश्यनारकस्य 'नवरं' इत्यादिना कथितौ इति । 'एवं कृष्णपाक्षिकनारकस्य आयुकर्म अब. ध्नात बध्नाति भन्तस्यतीति प्रथमो भङ्गः१, द्वितीयस्तु अबधनात् बध्नाति न भन्स्यतीत्याकारको भङ्गो न भवति यतः कृष्णपाक्षिको नारकः आयुर्वद्ध्वा पुन ने मन्त्स्यतीत्ये तन्नास्ति तस्य चरमभवस्यामावादिति २ । तृतीयस्तु भङ्गोऽबध्नान न वध्नाति (यतः कृष्णपाक्षिको नारक आयुष्काबन्धकाले आयुष्कं कमें न बध्नाति) अग्रे च मन्त्स्यतीति भवत्येव३ । चतुर्थभङ्गस्तु न भवति कृष्णपाक्षिकनारकस्य आयुरबन्धकत्वस्याभावादिति४, तदेवं द्वावेव प्रथमतृतीयभङ्गौ कृष्णपाक्षिकस्य एवं पञ्चम नरक पृथिवी आदिकों में कृष्णलेश्या आदि लेश्याएं होती हैं, इसलिये वहांसे उद्धृत्त हुभा-निकला हुभा-जीव सिद्धिमार्ग का पथिक नहीं होता है इस प्रकार कृष्णलेश्यावाला नारक तिर्यश्चयोनिक आदिकों में आयुकर्म का बन्ध करके पुनः आयुका बन्धक होता है। क्यों कि ऐसा जीव अचरम शरीरवाला होता है । तथा-कृश्णलेल्या वाला नारक आयु कर्म के अबन्धकाल में आयुकर्म का बन्ध नहीं करता है। परन्तु वह भविष्यकाल में उसका बन्ध करेगा । इस प्रकार से तृतीय भंग घटित होता है। चतुर्थ भंग यहां कृष्णलेश्शावाले नारक के होता नहीं है क्योंकि इसके आयुकी अवधकता का अभाव है। इस कारण पूर्वोक्त प्रथम और तृतीय ये दो भंग ही यहां घटित होते हैं । इसी प्रकार यही प्रथम और तृतीय भंग कृष्णपाक्षिक नारक હોય છે, તથા અચરમશરીરી મનુષ્યમાં અને પાંચમી નારક પૃથ્વી વિગેરેમાં કૃષ્ણ લેશ્યા વિગેરે લેશ્યાઓ હોય છે. તેથી ત્યાંથી નીકળેલ જીવ સિદ્ધિ ગતિમાં જ નથી, આ રીતે કુણલેશ્યાવાળે નારક નિયંત્ર્ય નિક વિગેરેમાં આયુકર્મને બંધ કરીને ફરીથી આયુને બંધક હોય છે. કેમ કેએ જીવ અચરમ શરીરવાળા હોય છે, કૃષ્ણલેશ્યાવાળો નારક આયુકર્મના અબંધ કાળમાં આયુકને બંધ-કરતું નથી. પરંતુ તે બંધકાળમાં જ તેને બંધ કરે છે. આ પ્રમાણે ત્રીજો ભંગ ઘટિત થાય છે. ૩ અહિયાં ચેાથે ભંગ કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારકને હેત નથી. કેમ કે–તેને આયુના અબંધક પણાને અભાવ હોય છે. તે કારણથી પહેલા કહેલ પહેલે અને ત્રીજે એ બે ગજ અહિયાં ઘટિત થાય છે. એ જ પ્રમાણે આ પહેલે અને ત્રીજો
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
