________________
४७६
भगवतास्त्रे तस्य यः संप्रयोगः संपर्क स्तेन संप्रयुक्तः - सम्बद्धः सन् मनोज्ञस्य कनककामिन्यादीष्टपदार्थादेरविप्रयोग स्मृतिसमन्यागतश्वापि भवति स्यादिति बनोश पदार्थसम्बन्धे सति तस्य सर्वथैव भावविषयकचिन्तयैवानुगतो भवेत् कदाचिदपि तस्य विरह नेच्छतीति तदेतद् द्वितीयमार्त्तध्यानमितिर, 'आयंकसंपओग तं तस्स वियोग सति समभागए यावि भवई' आतङ्क संप्रयोग संपयुक्तः तस्य विप्रयोग स्मृतिसमन्वागतचापि भत्रति आतको रोगादि तस्य संपर्क सति तद्विमोक्षणानुचिन्तनं तृतीयमार्त्तध्यानमिति भावः ३ । 'परिज्युसियकाम भोगसंपयोगसंपत्ते तस्स भविष्ययोग सति समन्नागए यात्रि भवई' परिसेवितः प्रीतो वा यः कामभोगः शब्दादिविषयभोगः तस्य संप्रयोगसंप्रयुक्तः - संबद्धः तस्य कामभोगादेरविप्रयोगस्मृतिसमन्वागतश्चापि भवति स्यादिति चतुर्थमा ध्यानमिति ४ । 'अस्स णं झाणस्स चत्तारि लक्खणा पत्ता ' आर्चका जो मनोज्ञ शब्दादि इष्ट पदार्थ के अवियोग का जो बार बार चिन्तवन है उसका मुझसे कभी भी विरह न हो ऐसा जो ध्यान है वह सार्त्तध्यान का द्वितीय भेद है । इस द्वितीय आर्त्तिध्यान बाला व्यक्ति कभी भी इष्ट पदार्थ के विरह को नहीं चाहता है। 'आर्यक संपओग संपते तस्स विओग सतिसमन्नागए यावि भवद्द' आतङ्क -रोग- के संपर्क होने पर जो उस के वियोग का बारम्बार चिन्तन करना होता है यह आर्त्तध्यान का तृतीय भेद है। 'परिज्जु सियकामभोग संपओगसंपते तस्स अविप्पओग सति समन्नागए यावि भवद्द' परिसेवित अथवा प्रिय शब्दादि रूप विषयभोगों की अवियुक्ति-अवियोग होने का बार २ चिन्तन करना यह आर्त्तिध्यान का चतुर्थ भेद है । 'अस्स णं झाणस्स चत्तारि लक्खणा पण्णत्ता' इस अतिध्यान के चार
ધવાળા માણસના મનેાન શબ્દ વિગેરના વિયેાગ ન થવા રૂપ ઇષ્ટ પદાથને વિચાગ ન થવા સંબધી વારવાર જે ચિ'તન થાય છે, તેને મને કાઈપણુ સમયે વિયેગ ન થાય એવું જે ધ્યાન છે, તે આત ધ્યાનના ખીજે ભેદ છે, ચ્છા બીજા આધ્યાનવાળી વ્યકિત કાઈપણ વખતે ઇષ્ટ પદાથ ના વિચાગ च्छिती नथी. 'आयंकसंपओगसंपत्ते तस्स विप्पओगसतिसमन्नागए यावि भवइ' આત કરીગના સપક થાય ત્યારે અર્થાત્ કોઈ રોગ થાય ત્યારે તેના વિચા ગના અર્થાત્ તેમાંથી છૂટવાનેા વાર'વાર જે વિચાર ચિંતન કરવુ', તે માત ध्याननो त्रीले ले छे. परिज्झुसियकामभोगसंपओगसंपत्ते तस्स अविप्पओग तमन्नागए यावि भवइ' अत्यंत सेवेदा प्रिय सेवा शब्दाहि विषय लोगो વિચાગ ન થાય તે પ્રમાણે વારવાર ચિન્તન કરવું આ આન્તધ્યાનના ચાયા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
