________________
भगवतीस्त्र रूपो नो वा अनन्तातीताद्धालमा सर्वकालो भवति किन्तु 'सव्वद्धाणं तीयद्धामो सातिरेगदुगुणा' सर्वाद्धा-सर्वकालः खलु अतीताद्धातः-अतीतकालत:-अतीत. कालापेक्षया सातिरेकद्विगुणो भवति सद्धिा अतीतानागताद्धाद्वयं, सा च सर्वार्दा अतीताद्धातः सकाशात् सातिरेकद्विगुणा भवति सातिरेकत्वं च वर्तमान समयेन-अत एव 'तीतद्धाणं सम्बद्धाओ थोवूगए अद्धे' अतीताद्धा खलु सद्धिातः स्तोकोना अर्दा भवति ऊनावं च वर्तमानसमयेनैवेति, अत्र कोऽप्याह-अतीत. कालोऽनागतकालोऽनन्तगुणो भवति, यतो हि यदि तो अतीतानागतकालो वर्तमानसमये समौ स्याताम् ततस्तदतिकमे अनागतकाल: समयोनो भवेत्ततो है ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा ! णो संखेज्जाओ तीत. दाभो, जो असंखेज्जाओ, णो अणंताओ तीयद्धाओं हे गौतम ! सर्वकाल संख्यात अतीतकाल रूप नहीं होता है, न वह असंख्यात अतीतकाल रूप होता है और न वह अनन्त अतीतकालरूप होता है किन्तु-'सव्वद्धाणं तीयद्धाओ सातिरेग दुगुणा' वह सर्वकाल अतीत काल की अपेक्षा से कुछ अधिक दुगुना है, अतीत अनागत का नाम सर्वाद्धा हैं यह सर्वाद्धा से कुछ अधिक दूना है इसमें कुछ अधिकअधिकता वर्तमान समय को लेकर है इसलिए-'तीतद्धाणं सव्वद्धाओ थोवूगए अद्धे' अतीताद्धा-भूतकाल-सद्धिा से कुछ कम अर्ध भाग रूप है यहां जनता-न्यूनना वर्तमान समय से ही है । यहां कोई ऐसा कहते हैं-'अतीतकाल से अनागतकाल अनन्तगुगा होता है क्योंकि यदि वे अतीतकाल और अनागतकाल वर्तमान समय में बराबर हों કાળ રૂપ છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી ગૌતમ સ્વામીને કહે છે કે"गोयमा! णो संखेज्जाओ तीतद्धाओ णो असंखेज्जाओ, णो अणंता मो तीयद्धाओ હે ગૌતમ! સર્વકાળ સંખ્યાત અતીતકાળ રૂપ હેતે નથી તથા અસંખ્યાત અતીતકાળ રૂપ પણ નથી. અને અનંત અતીતકાળ રૂપ પણ डात नथी परंतु सव्वद्धानं तीयद्धाओं सातिरेकदुगुणा' ते सग અતીતકાળ કરતાં કંઈક વધારે કમાણે છે. અતીત અનાગતનું નામ સર્વોદ્ધાકાળ છે. આ સર્વાધ્યાકાળ અતીતદ્ધાથી કંઈક વધારે બમણું છે. અર્થાત બમણા થી કંઈક વધારે છે. આમાં કંઈક વધારે અધિકપણું વર્તમાન સમય ને લઈને छ. तथा 'तोतद्धाण सव्वद्धाओ थोवूणए अद्धे' मतात-भूत सद्धिाथी ४ કમ અદ્ધ ભાગ રૂપ છે. અહિયાં આટલું ઓછાપણું વર્તમાન સમય ને લઈને છે. અહિયાં કોઈ એવું કહે છે કે-અતીતકાળ કરતાં અનાગતકાળ અનંતગણો હોય છે, કેમકે-જે તે અતીતકાળ અને અનાગતકાળ વર્તમાન સમયમાં બરા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
