________________
४०६
भगवतीसूत्रे
च। संकीर्णे६, सहसाकारे७, मयातूट, मद्वेषान्च९, विमर्शात् १० | दश आलोचनादोषाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - आकंप्य १ अनुमायर, यदृष्टं ३, बादरं च४ सूक्ष्मं वा५, छन्नं ६ शब्दाकुलं ७, बहुजनम्८ अव्यक्तम्९ तत्सेवी १० | २ | दशभिः स्थानैः संपन्नोऽनगारोऽर्हति आस्मदोपमालोचयितुम् । तद्यथा - जातिसंपन्नः १, कुलसंपन्नः २, विनयसंपन्नः ३, ज्ञानसंपन्नः ४, दर्शनसंपन्नः ५, चारित्रसंपन्नः ६, क्षान्तो ७, दान्तो८, माथी९ अपश्चादनुतापी १० । अष्टभिः स्थानैः संपन्नः अनगारोऽर्हति आलोचनां प्रतीष्टुम्, तद्यथा आचारवान् १, आधारवान २, व्यवहारवान् ३, अपनीडक: ४, मकुर्वका ५, अपरिश्रावी६, निर्व्यापकः ७, अपायदर्शीट, । दशविधा सामाचारी महप्ता तथथा-च्छाकारा १, मिथ्याकारः २ तथाकारः ३, आवश्यकी४, नैषेधिकी ५, आपृच्छनाच६, प्रतिपृच्छा७, छन्दनाचट, निम. न्त्रणा, उपसंपदा च काले१७, सामाचारी भवेत् दशधा ||८||
टीका- 'कहा णं भंते ! पडिसेवणा पद्मत्ता' कतिविधा खलु भदन्त ! प्रतिसेवना प्रज्ञप्ता - प्रतिसेवना - प्रतिकूला सेवना इति प्रतिसेवना संयमविराधनासंयमदोष इति यावत् तथा च हे भदन्त ! संयमस्य दोषाः कियन्तो भवन्ति इति प्रश्नः, भगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम! 'दसविदा पडिसेवा पत्ता' दशविधाः- दशप्रकारकाः प्रतिसेवनाः- संयमदोषाः कथिताः ।
अतिचार आदि के सेवन का नाम प्रतिसेवना है १ । दश प्रकार की आलोचना के जो दोष हैं वे यहां दोष शब्द से गृहीत हुए हैं २ । दोषों की आलोचना ३ । आलोचना देने के योग्य गुरु ४ । सामाचारी ५ । प्रायश्चित्त ६ । और तप ७ । इन सात विषयों को लेकर अब सूत्रकार यह नीचे का मकरण प्रारम्भ करते हैं- 'कहविहाणं भंते ! पडि सेवणा पनत्ता' इत्यादि ।
टीकार्थ- 'कविहाणं भंते । पडिसेणा पन्नत्ता' हे भदन्त ! प्रतिसेवना कितने प्रकार की कही गई है ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं- 'गोयमा ! અતિચાર વિગેરના સેવનનું નામ પ્રતિસેવના છે. ૧ આલેચનાના દસ પ્રકારના જે દ્વેષ છે, તે અહિયાં દોષ શબ્દથી કહ્યા છે. ર્ દોષોની આલે ચના ૩, આલેાચના દેવાને ચાગ્ય ગુરૂ ૪, સામાચારી ૫, પ્રાયશ્ચિત્ત ૬, અને તપ છ, આ સાત વિષાને લઇને હવે સૂત્રકાર આ નીચેના પ્રકરણના પ્રારભ रे छे - 'कविहाणं भंते ! पडिसेवणा पन्नत्ता' हत्याहि
टीअर्थ - 'कइविहाणं भंते ! पडिसेवणा पन्नत्ता' हे लगवन् प्रतिसेवना કેટલા પ્રકારની કહી છે? આ પ્રશ્નતા ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી ગૌતમસ્વામીને કહે છે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
