________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.७ सू०३ द्वादश कालद्वारनिरूपणम् ३०३ सामायिकसंयतः, नो वा सुषमाप्रतिभागे सुषमा समानकाले भवेत् नो सुषमदुःषमा पतिमागे किन्तु दुःषममुषमा प्रतिभागे एव भवेदिति । संहरणापेक्षया तु सर्वस्मिन्नेव. प्रतिभागे भवेदिति भावः । एवं छेदोवद्वावणिरवि' एवं छेदोपस्थापनीयोऽपि एवं बकुशवदेव छेदोपस्थापनीयसंयतस्यापि जन्मसदभावसंहरणानामपेक्षया अवसपि. ण्यादिकालेषु यथायथं संभवो ज्ञातव्यः । एतावता बकुशसहशः कालत छेदोपस्था. पनीयसंयतः कथितः । अत्र च बकुशस्य उत्सर्पिण्यवसर्पिणीव्यतिरिक्तकाले जन्मतः सद्भावतश्च सुषमसुषमादिप्रतिभागत्रये निषेधो वर्णितः, महाविदे हे दुष्षमसुषमा प्रतिभागे विधिः कथितः, छेदोपस्थापनीयसंयतस्य तु तत्रापि निषेधार्थमाह
वह सामायिक संयत सुषमसुषमाकाल में नहीं होता हैं, न सुषमाकाल में होता है, न सुषमदुष्षमाकाल में होता है किन्तु दुषमसुषमाकाल में होता है । तथा-संहरण की अपेक्षा से वह सब ही काल में
हो सकता है । 'एवं छेदोषट्ठावगिए वि' इसी प्रकार से छेदोपस्थापनीयसंयत भी षकुश के जैसा ही जन्म और सद्भाव की अपेक्षा से एवं संहरण की अपेक्षा से अवसर्पिणी आदि कालों में यथायोग्य रीति से होता है । इतने मात्र से ही काल की अपेक्षा लेकर बकुश के तुल्य छेदोपस्थापनीयसंयत कहा गया है। यहां बकुश का उत्सर्पिणी अवसर्पिणीकाल से व्यतिरिक्त काल में जन्म की अपेक्षा और सद्भाव को अपेक्षा से सुषमसुषमादि के समानकाल त्रय में देवकुरु आदि में निषेध वर्णित हुआ है, और दुष्षमसुषमासमान काल वाले महाविदेह में इसका अस्तित्व कहा गया है। परन्तु छेदोपस्थापनीयसंयत का કાળમાં હોતા નથી. સુષમ દુષમા કાળમાં હોતા નથી. પરંતુ દુષમ સુષમા કાળમાં હોય છે, તથા સંહરણની અપેક્ષાથી તે બધા જ કાળમાં હોઈ શકે છે. 'एवं छेदोवद्वावणिए वि' मे प्रभार छेहो५स्थापनीय सयत ५५ मधुशन કથન પ્રમાણે જ જન્મ અને સદુભાવની અપેક્ષાથી અને સંહરણની અપેક્ષાથી અવસર્પિણી વિગેરે કાળમાં યથાયોગ્ય રીતથી હોય છે. એટલા માત્રથી કાળની અપેક્ષાથી બકુશની બરાબર છે પસ્થાપનીય સંયત કહ્યા છે. અહિયાં બકુશને ઉત્સર્પિણ અવસર્પિણી કાળથી બીજા કાળમાં જન્મની અપેક્ષાથી અને સદ્ભાવની અપેક્ષાથી સુષમ સુષમાદિના સમાન ત્રણે કાળમાં દેવકુર વિગેરેમાં નિષેધ વર્ણવેલ છે. અને દષમ સુષમા સમાન કાળવાળા મહાવિદેહમાં તેનું અસ્તિત્વ કહેલ છે. પરંતુ છેદપસ્થાપનીય સંયતને ત્યાં પણ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
