________________
__भगवतीसूत्रे भवेत् गृहिलिङ्गे वा भवेत् भावलिङ्ग प्रतीस्य तु नियमात् स्वलिङ्गे एव भवेत् अयमाशयः लिङ्ग द्विविधं द्रव्यभावभेदात् तत्र ज्ञातव्यम् तथाहि-द्रव्यलिङ्गं प्रतीत्य स्वलिङ्गे वा भवेत् गृहिलिङ्गे वा भवेत् भावलिङ्गं प्रतीत्य तु नियमात् स्वलिङ्गे एव भवेत् अयमाशयः लिङ्ग द्विविधं द्रव्यभावभेदात् तत्र ज्ञानादिकं भावलिङ्गम् स च ज्ञानादि भावः आर्हतानामेव भवतीति तदेव ज्ञानादि स्वलिङ्गमिति कथ्यते, द्रव्यलिङ्गं स्वलिङ्गपरलिङ्गभेदेन द्विविधम् तत्र रजोहरणसदोरकमुखवस्त्रादि द्रव्यत: स्वलिङ्गपरलिङ्गं तु द्विविधम् कुतीर्थिकलिङ्ग गृहस्थलिङ्गच तत्र सामायिकसयतस्य त्रीण्यपि द्रव्यलिङ्गानि भवन्ति, यतश्चारित्रपरिणामेन एकपकारकद्रव्यलिङ्गमपेक्षते इति । एवं छेदोवद्यावणिएवि' एवं सामायिकसंयेतवदेव छेदोपस्थापनीयसंयतोजानना चाहिये-वह प्रकरण इस प्रकार से है-द्रव्यलिङ्ग की अपेक्षा से वह स्वलिङ्ग में भी होता है, परलिङ्ग में भी होता है और गृहस्थलिङ्ग में भी होता है। परन्तु भावलिङ्ग की अपेक्षा वह नियम से स्वलिङ्ग में ही होता है । तात्पर्य ऐसा है-लिङ्ग दो प्रकार का होता है-एक द्रव्यलिङ्ग और दूसरा भावलिङ्ग-ज्ञानादिकरूप भावलिङ्ग है वह ज्ञानादिरूप भाव अर्हन्त प्रभुश्री के अनुयायियों में ही होता है। इसलिये उसे भाव की अपेक्षा से स्वलिङ्ग ही कहा गया है। स्वलिङ्ग और परलिङ्ग के भेद से द्रव्यलिङ्ग दो प्रकार का होता है-इनमें रजोहरण सदोरक मुखवस्त्रिका आदि ये द्रव्य से स्वलिङ्ग हैं, तथा-परलिङ्ग-कुतीर्थिकलिङ्ग
और गृहस्थलिङ्ग के भेद से दो प्रकार का होता है इनमें सामायिक संयत के तीनों द्रव्यलिङ्ग होते हैं। क्यों कि चारित्रपरिणाम में किसी भी एक प्रकार के द्रव्यलिङ्ग की अपेक्षा होती है। 'एवं छेदोवट्ठावणिए वि' અહિયાં પણ સમજવું જોઈએ. તે પ્રકરણ આ પ્રમાણે છે. દ્રવ્યલિંગની અપેક્ષાથી તે સ્વલિંગમાં પણ હોય છે, પરલિંગમાં પણ હોય છે, અને ગૃહસ્થ લિંગમાં પણ હોય છે. પરંતુ ભાવલિંગની અપેક્ષાથી તે નિયમથી સ્વલિંગમાં જ હોય છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એવું છે કે-લિંગ બે પ્રકારનું હોય છે. એક દ્રવ્યલિંગ અને બીજુ ભાવલિંગ-જ્ઞાનાદિરૂપ ભાવલિંગ છે, તે જ્ઞાનાદિ રૂપ ભાવ અહંત પ્રભુના અનુયાયિઓમાં જ હોય છે. તેથી તેમને સ્વલિંગ પણ કહેલ છે. સ્વલિંગ અને પરલિંગના ભેદથી દ્રવ્યલિંગ બે પ્રકારના હોય છે. તેમાં રજોહરણ, સદેરક મુખવસ્ત્રિકા વિગેરે દ્રવ્યથી સ્વલિગ કહેવાય છે. તથા પરલિંગ-કુતીર્થિકલિંગ અને ગૃહસ્થલિંગના ભેદથી બે પ્રકારના હોય છે, તેમાં સામાયિક સંય તેને ત્રણે દ્રવ્યલિંગ હોય છે, કેમકે-ચારિત્રપરિણામથી मारवाणा द्र०यति भनी अपेक्षा डाय छे. 'एवं छेदोवद्वाबणिए वि' सामा.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
