________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.७ सू०२ अष्टम तीर्थद्वारनिरूपणम् २८९ मातः 'उक्कोसेणं चोहसपुबाई अहिज्जेज्जा' उत्कर्षेण चतुर्दशपूर्वाणि अधीयीत, 'सुयवतिरित्ते वा होज्जा' श्रुतव्यतिरिक्तो वा भवेत् यदि यथाख्यातसंयतो निर्ग्रन्थो भवेत्तदाऽसावष्टप्रवचनमात्रादिचतुर्दशपून्तिं श्रुतमधीयीत यदि तु यथाख्यातसंयतः स्नातकस्तदा श्रुतव्यतिरिक्तः केवलीभवेदिति भाव:७। 'सामाइयसंजए कि वित्थे होजा-अतित्थे बा होज्जा' सामायिकसंयतः खलु भदन्त ! तीर्थ साधुसाध्वी श्रावकश्राविकासंघात्मकतीर्थपत्त्वे भवेत् अतीर्थे-तीर्थाभावे सति भवेदिति प्रश्नः, भगवानाइ-गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'तित्थे वा होज्जा चोदसपुव्वाइं अहिज्जेज्जा' हे गौतम ! यथाख्यातसंयत जघन्य से अष्टप्रवचनमातृका रूप ध्रुत का और उत्कृष्ट से चौदह पूर्वरूप श्रुन का अध्ययन करता है। अथवा यह 'सुयवहरित्ते वा होजना' श्रुन का अध्ययन नहीं करता है क्योंकि वह केवली होता है । तात्पर्य इस कथन का ऐसा है कि यथाख्यान संयत यदि निर्ग्रन्थ होता है तो वह कम से कम अष्टप्रवचनमातृका रूप श्रुन का और ज्यादा से ज्यादा चौदह, पूर्वरूप श्रुनका पाठी होता है और यदि यथाख्यात संयत स्नातक है तो वह श्रुतव्यतिरिक्त-केवली होता है । सप्तमवार का कथन समाप्त ।
अष्टम द्वार का कथन 'सामाझ्यसंजए कि तित्थे होज्जा, अतित्थे होज्जा' हे भदन्त ! सामायिक संयत तीर्थ में होता है अथवा तीर्थ के अभाव में होता है ? साधुसाध्वी, श्रान्चक और श्राविका इनका जो संघ है उसका नाम तीर्थ है और ऐसे तीर्थ के अभाव का नाम अतीर्थ है। इस प्रश्न के उत्तर યથાપ્યાત સંયત જઘન્યથી આઠ પ્રવચન માતારૂપ શ્રતનું અધ્યયન કરે છે. अथवा ते 'सुयवइरित्ते वा होज्जा' श्रुतनु मध्ययन ४२ता नथी. भ. ते કેવલી થાય છે, તાત્પર્ય આ કથનનું એ છે કે-યથાખ્યાત સંયત જે નિથ થાય છે, તે તે ઓછામાં ઓછા આઠ પ્રવચન માતારૂપ શ્રતના અને વધારેમાં વધારે ચૌદ પૂર્વરૂપ શ્રતના પાઠી હોય છે. અને જે યથાસંખ્યાત સ્નાતક હોય તે તે શ્રત વ્યતિરિકત કેવલી હોય છે.
સાતમું દ્વાર સમાપ્ત છા હવે આઠમા દ્વારનું કથન કરવામાં આવે છે.
'सामाइयसंजए किं तित्थे होज्जा, अतित्थे होज्जा' सावन सामा યિક સંયત તીર્થમાં હોય છે? કે તીર્થના અભાવમાં હોય છે? સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, અને શ્રાવિકા, ને જે સંઘ છે તેનું નામ તીર્થ કહેવાય છે. અને એવા તીર્થના અભાવનું નામ અતીર્થ છે. આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
