________________
-
-
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.. सू०१५ प्रदेशत अस्थिकायनिरूपणम् ९५१ खलु भदन्त ! आकाशास्तिकायस्य मध्यप्रदेशाः प्रज्ञप्ता, उत्तरमाह-एवं चेव' एवमेव यथाऽधर्मास्तिकायस्याष्टौ मध्यप्रदेशाः कथिता स्तथैव आकाशास्तिकाय. स्यापि अष्टावेव मध्यप्रदेशा ज्ञातव्या इति । एते च धर्माधर्माकाशास्तिकाय स्वक प्रदेशाष्टकावगाहिनो ज्ञातव्याः। इह च यद्यपि धर्मास्तिकायादे लोकममाणत्वेन तेषां मध्य रस्नमभावकाशान्तर एव भवति, न तु रुचके, तथापि दिशामनुदिशांच तदुद्भवत्वा धर्मास्तिकायादीनां मध्यं रुचके विवक्षितमिति प्रतीयते । 'कइ भंते ! जीवस्थिकायस्स मज्झपएसा पनत्ता' कति खलु भदन्त ! जीवास्तिकायस्य मध्यप्रदेशाः प्रज्ञाता इति प्रश्नः। भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'अ जीयथिकायस्स मज्ज्ञपएसा पन्नत्ता' अष्टौ जीवास्तिकायस्य मध्य. प्रदेशाः प्राप्ताः । जीवास्तिकायस्येति प्रत्येकं जीवानामित्यर्थः, ते च सर्वस्याआकाशास्तिकाय के मध्यप्रदेश कितने कहे गये हैं ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं- 'एवं चेव' हे गौतम ! धर्मास्तिकाय के जैसे आकाशास्तिकाय के भी मध्यप्रदेश आठ ही कहे गये हैं । ये धर्मास्तिकाय अधर्मास्तिकाय और आकाशास्तिकाय आठ रुचक प्रदेशों पर अवगाही होते हैं, ऐसा जानना चाहिये। यहां यद्यपि धर्मास्तिकायादिक लोक प्रमाण होने से इनका मध्यम भाग रुचक से असंख्य योजन दूर रत्नप्रभा के आकाशान्तर-अवकाशान्तर-में आया है रुचक में नहीं आया है । तब भी दिशा और विदिशा की उत्पत्ति का स्थान रुचक है इसका कारण धर्मास्तिकायादिकों के मध्यभागों की भी रुचक में विषक्षा की गई है ऐसा मालुम पडता हैं। 'कह णं भंते ! जीवस्थिकायस्स मज्झपएसा पन्नत्ता' हे भदन्त ! जीवास्तिकाय के मध्यप्रदेश कितने कहे गये हैं ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा! अg जीवस्थिकायस्स मज्झपएसा पन्नत्ता' हे गौतम ! देशी माया छ १ मा प्रश्न उत्तरमा प्रभुश्री छ,-'एव'चेवा હે ગૌતમ અધર્માસ્તિકાયના કથન પ્રમાણે આકાશારિતકાયના મધ્યપ્રદેશ પણ આઠજ કહયા છે. આ આઠ રૂચક પ્રદેશ પર અવગાહના વાળા હોય છે. તેમ સમજવુ. અહિયાં જે કે-ધર્માસ્તિકાય વિગેરે લોક પ્રમાણુ હોવાથી તેમના મધ્યભાગે રૂચક પ્રદેશથી અસંખ્યાત જન દૂર રત્નપ્રભાના આકાશ-અવ કાશમાં આવેલાં છે. રૂચકમાં આવેલ નથી. તે પણ દિશા અને વિદિશાની ઉત્પત્તિનું સ્થાન રૂચક છે. તે કારણથી ધર્માસ્તિકાય વિગેરના મધ્ય ભાગની ચકમાં વિવક્ષા કરેલ છે. તેમ સમજાય છે.
'कइणं भंते ! जीवस्थिकायस्म मज्झपएसा पन्नत्ता' 3 मावास्तियना मध्यप्रदेश ४८क्षा या छ -'गोयमा ! अदु जीवस्थिकायस्स मज्झपएसा
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
