________________
५३२
भगवतीस्त्रे टीका-'एएसिणं भंते' एतेषां खलु भदना ! 'चोद्दसविहाणं संसारसमाबन्नगाणं जीवाणं' चतुर्दश विधानां संसारसमापन्नकानाम् जीवानाम् 'जहन्नुको सगस्स जोगस्स कयरे कपरेहितो जाव विसेसाहिया वा' जघन्योत्कृष्टस्य योगस्य कतरे कतरेभ्यो यावत् विशेषाधिका वा जघन्यः कामपि व्यक्तिमाश्रित्य, स एव तु व्यक्त्यन्तरापेक्षया उत्कर्ष इति जघन्योत्कर्ष स्तस्य योगस्य वीर्यान्तरापेक्षया उपशनादि जनितकायादिपरिस्सन्दरूपस्य, एतस्य योगस्य चतुर्दशजीवस्थानसंब
अब सूत्रकार इन १४ चौदह प्रकार के जीवो में योगों की अल्पता और बहुता दिखाते हैं-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-'एएसिणं भंते ! चोदसविहाणं संमारसमावनगाणं जीवाणं' इत्यादि सूत्र ३ ।
टीकार्थ-'एएसि णं भंते ! चोद्दस विहाणं संसारसमावनगाणं जीवाणं' हे भदन्त : इन १४ चौदह प्रकार के संसारी जीवों के 'जहन्नुक्कोसगस्स जोगस्स कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा' जघन्य और उत्कृष्ट योग का आश्रय कर के कौन से जीव किस योग वाले जीवों की अपेक्षा से यावत् विशेषाधिक हैं ? आत्म प्रदेशों में जो परिस्पंदन होता है उसका नाम योग है। यह योग वीर्यान्तराय कर्म के क्षयोपशम की विचित्रता से अनेक प्रकार का होता है, किसी जीस की अपेक्षा योग अल्प होता है और किसी जीव की अपेक्षा वही योग उत्कृष्ट हो जाता है। इस प्रकार से प्रत्येक योग के जघन्य और उत्कृष्ट के भेद से १४
હવે સૂત્રકાર આ ચૌદ પ્રકારના જીવોમાં ગનું અલ્પપણુ અને બહુ पा मताव छ.-तेमा मौतम स्वाभीमे प्रभुने मे पूछ्यु छ -'एएसिणं भंते ! चोदसविहाणं संसारसमावन्नगाणं जीवाण' त्याह ___A --'एएसि णं भंते ! चोदसविहार्ण संसारसमावन्नगाणं जीवाण' नापन् ॥ १४ यो प्रारना संसारी वान। 'जहन्नुकोसगास जोगस्त कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा' धन्य भने अष्ट येागने माश्रय शन કયા જી કયા ગવાળા જીવેની અપેક્ષાથી યાવત્ વિશેષાધિક છે ? આત્મપ્રદેશમાં જે પરિસ્પંદન હેય છે, તેનું નામ ગ છે. આ યુગ વીતરાય કર્મના ક્ષપશમની વિચિત્રતાથી અનેક પ્રકાર હોય છે કઈ જીવની અપેક્ષાથી એજ યોગ અલ્પ થઈ જાય છે. અને કેઈ જીવની અપેક્ષાથી એ
ગ ઉત્કૃષ્ટ થઈ જાય છે. આ રીતે દરેક યોગના જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટના ભેદથી ૧૪ જીવસ્થાને લઈને ૨૮ અઠ્યાવીસ ભેદો થઈ જાય છે. અર્થાત જીના સ્થાને ૧૪ ચૌદ કહ્યા છે, તેમાં વેગ હોય છે, અને તે યોગ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટના ભેદવાળું હોય છે. તેથી ૧૪ ચૌદ પ્રકારના જીવસ્થા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫