________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.३ सू०१ नागकुमारदेवस्योत्पादादिकम् ६९ कुमारेषत्पत्तियोग्यः स कियत्कालस्थिति के पूत्पद्यते ? गौतम ! जघन्येन दशवर्षसहस्रस्थिति केषु, उत्कर्षेण पल्योपमस्यासंख्येयभागस्थिति केम्पद्यते ! ते खलु भदन्त ! जीवाः, इत्यादिकः सर्वोऽपि प्रश्नः, तथा सर्वाण्यपि उत्तराणि पर्याप्ताऽसंज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकपकरणवदेव ज्ञातव्यानि, अत एव पूर्व कथितम्-'जाव अतन्नित्ति' असंज्ञालापकपर्यन्तमित्यर्थः । वैलक्षण्यं केवलमेतदेव यत् तत्र प्रकरणे यत्र यत्र नारकेतिपदं दत्तम् तत्र तत्र नागकुमारेतिपदं निवेश्यम् तथा च नागकुमारपदमन्तर्भाव्य संपूर्णमपि प्रकरणम् अध्येतव्यमिति । अथ प्रस्तुत नागकुमारप्रकरणं प्रस्तूय अधीयते, अथाहि-'जइ समिपंचिंदियतिरिक्खजोगिए. निक जीव जो कि नागकुमारों में उत्पन्न होने के योग्य है वह कितने काल की स्थिति वाले नागकुमारों में उत्पन्न होता है ? उत्तर में प्रमु कहते है-हे गौतम ! वह जघन्य से दश हजार वर्ष की स्थितिवाले नाग. कुमारों में और उत्कृष्ट से पल्पोपम के असंख्यातवें भागप्रमाण स्थिति वाले नागकुमारी में उत्पन्न होता है। इस प्रकार से 'हे भदन्त। जीव एक समय में यहां कितने उत्पन्न होते हैं 'इत्यादि रूप सब प्रश्न और सब उत्तर पर्याप्त असंज्ञी पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक प्रकरण के अनु. सार ही जानना चाहिये-इसीलिये 'जाव असन्नित्ति' ऐसा खूत्रकारने कहा है। विशेषता केवल इतनी ही है कि उस प्रकरण में जहां-२ नारक ऐसा पद दिया गया है वहां-वहाँ नागकुमार ऐसा पद रखलेना चाहिये, तथाच-नागकुमार पदको अन्तर्भावित करके सम्पूर्ण प्रकरण यहां लगाना चाहिये। अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'जह सन्नि યોગ્ય છે, તે કેટલા કાળની સ્થિતિવાળા નાગકુમારોમાં ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-હે ગૌતમ ! તે જઘન્યથી દસ હજાર વર્ષની સ્થિતિવાળા નાગકુમારેમાં અને ઉત્કૃષ્ટથી પલ્યોપમના અસંખ્યાતમાં ભાગપ્રમાણુ સ્થિતિવાળા નાગકુમારોમાં ઉત્પન્ન થાય છે. આ રીતે હે ભગવન તે જ એક સમયમાં ત્યાં કેટલા ઉત્પન્ન થાય છે? વિગેરે તમામ પ્રશ્નો અને તેના ઉત્તરે પર્યાપ્ત અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિવાળા પ્રકરણમાં કહ્યા प्रमाणे । सभ४. मे भाट 'जाव असन्नित्ति' से प्रभार सूत्ररे ह्यु છે. વિશેષપણું કેવળ એટલું જ છે કે–તે પ્રકરણમાં જ્યાં જ્યાં નારક એ પ્રમાણેનું પદ આપવામાં આવ્યું હોય ત્યાં ત્યાં આ પ્રકરણમાં નાગકુમાર પદ મૂકીને સમગ્ર પ્રકરણ અહિં સમજી લેવું.
व गीतभस्वामी प्रभुन से पूछे छ -'जह सन्निपंचिदियतिरिक्त. जोणिएहितो उववज्जति' सान्न नागमारे। शी ५३न्द्रय तिय
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૪
