________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.२ १०१ असुरकुमारदेवस्योत्पादादिकम ५६९ वा समुत्पद्यन्ते । वज्रऋषभनाराचसहननवान् भवति शरीरावगाहना जघन्येन धनुः पृथक्त्वम् उत्कृष्टतः पइगतपरिमिता तथा समचतुरस्रसंस्थानसंस्थिता भवन्ति आद्याश्चतस्रो लेश्याः, नो सम्यग्दृष्टयो न वा मिश्र दृष्टयोऽपितु मिथ्याहष्टया, नो ज्ञानिनस्ते भवन्ति अपितु अज्ञानिनः नियमतो द्वयज्ञानिनः मत्यज्ञानिनः श्रुताज्ञानिनश्च, मनोवाकाययोगवन्तः, साकारानाकारोपयोगवन्तश्च चतस्र आहार भयमैथुनपरिग्रहरूपाः संज्ञा भवन्ति, चत्वारः क्रोधमानमायालोमाख्याः कषाया तीन तक एवं उत्कृष्ट से संख्यात तक उत्पन्न होते हैं तथा वह संज्ञी पञ्चेन्द्रिय पर्याप्त असंख्यातवर्षायुष्क तिर्यग्णेनिक जीव बज्र ऋषभ मराच संहननवाला होता है । इसके शरीर की अवगाहना जघन्य से धनुः पृथक्त्व की और उत्कृष्ट से षट् गच्यूतिपरिमित होती है । सम चतुरस्र इसका संस्थान होता है । प्रादि की चार लेश्याएँ इसको होती है यह सम्यग्दृष्टि और मियादृष्टि नहीं होता है, किन्तु मिथ्या दृष्टि होता है ये असंख्यात वर्ष की आयुवाले तिर्यग्योनिक जीव मति. ज्ञान, श्रुवज्ञान और अवधि ज्ञानवाले नहीं होते हैं किन्तु नियम से मत्य ज्ञान और श्रुताज्ञान ऐसे दो अज्ञानवाले होते हैं, मनोयोग वचन योग और काययोग ऐसे ये तीन योगाले होते हैं साकार उपयोग और अनाकार उपयोग इन दोनों प्रकार के उपयोगवाले होते हैं। आहार, भय, मैथुन, और परिग्रह ये चार संज्ञाएँ इनसे होते हैं। क्रोध मान माया और लोभ ये चार कषायें इनको होती हैं। श्रोत्र, चक्षु, घाण ટથી સંખ્યાત સુધી ઉત્પન્ન થાય છે. તથા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય પર્યાપ્ત અસં. ખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળે તિર્યંચ વેનિક એ તે જીવ વા કાષભ નારાચ સંહનન વાળ હોય છે. તેના શરીરની અવગાહના જઘન્યથી ધન પ્રથકૃત્વ અને ઉત્કૃષ્ટથી છ ગાઉ જેટલી હોય છે તેનું સંસ્થાન સમચતુરસ (રસ) હોય છે. તેને પહેલી ચાર લેશ્યા બે હોય છે તે સમ્યગ દષ્ટિ અને મિશ્ર દષ્ટિ હોતે નથી. પરંતુ મિથ્યા દૃષ્ટિજ હોય છે. આ અસં. ખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળા તિર્યંચ યુનિક જી મતિજ્ઞાન. શ્રુતજ્ઞાન, અને અવધિ જ્ઞાનવાળા દેતા નથી. પરંતુ નિયમથી મતિ અજ્ઞાન, અને શ્રત અજ્ઞાન, એ બે અજ્ઞાન વાળા હોય છે મનેગ, વચન ગ અને કાયથેગ એ ત્રણે ગવાળા તેઓ હોય છે. સાકાર ઉપગ અને અનાકાર ઉપગ આ બને પ્રકારના ઉપગવાળા હોય છે. આહાર, ભય, મૈથુન અને પરિગ્રહ આ ચારે સંજ્ઞાઓ તેઓને હોય છે, તેઓને કોધ, માન, માયા, અને લેભ એ
भ० ७२
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
