________________
५१०
भगवतीस्त्रे गाहना च जघन्येनागुल पृथक्त्वम् उत्कृष्टतोऽपि अङ्गुलपृथक्त्वमेव द्वयङ्गुलादारभ्य नवाङ्गुलपर्यन्तम् । एवमे तेषां जीव नां त्रीणि ज्ञानानि त्रीणि चाज्ञानानि भज नया भवन्ति । आदिमाः पश्चैव समुद्घाताः, जघन्यस्थितिकस्य पञ्चसमुद्घातानामेव संभवात् । स्थितिरनुबन्ध श्च जघन्योत्कृष्टाभ्यां मासपृथवत्रमेव भाति । एतद्व्यतिरिक्तं सर्व प्रथमगमसंज्ञिपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकवदेव ज्ञातव्यं भवादेश पर्यन्तम् । चतुर्थगमापेक्षया कालादेशे पार्थक्थं भवति तत्स्वयमेव सूत्रकारो दर्शयति -'नवरं' इत्यादि, 'नवरं कालादेसेणं' नवरं-केवलं कालादेशेन-कालप्रकारेणकालापेक्षयेत्यर्थः 'जहन्नेणं दसवाससहस्साई' जघन्येन दश वर्षसहस्राणि 'मास. यायी जीवों के संहनन ६ हों होते हैं। जघन्य शरीरावगाहना अंगुल पृथक्त्व की होती है, और उत्कृष्ट से भी अंगुल पृथक्त्व होती है, इसी प्रकार इन जीवों के तीन ज्ञान और तीन अज्ञान भजना से होते हैं। आदि के पांच ही समुद्घात होते हैं । जघन्य स्थितिवालों के आहारक ममुद्घात नहीं होता है। किन्तु इनके आदि के पांच ही समुदरात होते हैं। स्थिति और अनुबन्ध जघन्य और उत्कृष्ट रूप में मास पृथक्त्व प्रमाण ही होता है। इन पूर्वोक्त बातों के सिवाय और सब कथन प्रथम गम के जैसा संज्ञी पश्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक के जैसा ही भवादेशतक जानना चाहिये, चतुर्थ गम की अपेक्षा कालादेश में जो भिन्नता आती है उसे सूत्रकारने स्वयं ही 'नवरं' आदि सूत्र पाठ द्वारा प्रकटकी है-जो इस प्रकार से है-'कालादेसेण०' काल की अपेक्षा वह जघन्यसे
સંખ્યાત ઉત્પન્ન થાય છે. આ નરકમાં જવાવાળા જેને ૬ છએ સંહની હોય છે. જઘન્યથી શરીરની અવગાહના આંગળ પૃથકૃત્વની હોય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ આંગળ પૃથકત્વની હોય છે. એ જ રીતે આ જીવને ત્રણ જ્ઞાન અને ભજનાથી ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે. અને પહેલાના પાંચ જ સમુદ્ઘાતે હોય છે. જઘન્ય સ્થિતિ વાળાઓને આહારક સમુદ્દઘાત હેતે નથી. પરંતુ તેઓને પહેલાના પાંચ જ સમુદ્ ઘાતો હોય છે. એટલે કે વેદના, કષાય મારણાન્તિક વૈક્રિય અને તૈજસ. સ્થિતિ અને અનુબંધ જઘન્ય અને ઉત્કટ રૂપથી માસ પૃથકૂવ પ્રમાણ જ હોય છે. આ પૂવેક્ત કથન શિવાય બાકીનું તમામ કથન પહેલા ગમ પ્રમાણે સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિકોની જેમ જ ભવાદેશ સુધી સમજવું, ચોથા ગમ કરતાં साहेशvi नुा भाव छ, तर सूत्र॥२ पोते 'नार' इत्यादि सूत्रद्वारा प्रगट २८ छ. २ मा प्रभाव छ.-'कालादेसेगानी
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
